مقایسه واقعه عاشورا با جنگ‌های دیگر و پیدا کردن مصداقی این گونه در طول تاریخ بسیار کمیاب و شاید نایاب باشد. اما حقیقتی که وجود دارد این است که امام حسین (ع) همراه با خانواده خود به استقبال جنگ رفتند و تمام هستی خود و خانواده را در راه خدا دادند. این نوع جان‌فشانی و ایثار در راه دفاع از دین خدا نمونه‌ای بی‌مانند در تاریخ است که به تأیید تاریخ‌پژوهان هرگز اتفاق نیفتاده که شخصی برای دفاع از حق و دین خدا، جان و مال و عزیزان خود را به میدان مبارزه آورده باشد.
آیا حضور زنان و فرزندان در جنگ رسم بوده؟
می‌دانیم که امام حسین علیه السلام برای دفاع از دین خدا، خانواده و فرزندان خود را به همراه بردند. اما برای درک علت این حضور لازم است به بررسی تاریخ اسلام بپردازیم تا بدانیم این نوع حضور خانواده و زن و فرزند تا چه اندازه در میان جنگ‌های اعراب مرسوم بوده است. این در حالی است که به گفته تاریخ‌شناسان اسلامی در این خصوص تحقیقات آن‌چنانی صورت نگرفته است.
با این وجود یکی از نویسندگان مصری به نام عباس محمود عقاد در کتاب «حسین علیه السلام؛ ابوالشهدا» مطالبی آورده است. او یکی از دلایلی را که برای حضور خانواده حضرت سیدالشهدا علیه السلام در کربلا نام برده، عادات و رسم و رسوم اعراب است. به طوری که می‌گوید این مسئله در تاریخ جنگ‌های اعراب وجود داشته و نمی‌توان گفت که حضور زنان و فرزندان سپاهیان در جنگ برای اولین بار در واقعه عاشورا اتفاق افتاده است. محمود عقاد از جمله کسانی است که محب اهل بیت علیهم السلام بوده و در کتاب خود سعی کرده جانب عدالت را بگیرد و یک طرفه به قاضی نرود.
ماجرای جنگ طایف و حضور خانواده‌ها
محمود عقاد در این زمینه به جنگ طایف اشاره کرده است. البته در این قضیه زنان و فرزندان سپاه کفر در جنگ حضور داشتند. یعنی سپاهیانی که خانواده خود را در حین جنگ آورده بودند، افرادی بودند که برای دفاع از کفر می‌جنگیدند. این مطلب به این مفهوم است که اهالی طایف با خانواده به جنگ آمده بودند.
البته ماجرای این جنگ کمی متفاوت است. پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله بعد از اینکه از جنگ حنین به سمت طایف می‌روند و شهر را در مدت کوتاهی محاصره می‌کنند، ظاهراً بعد از ۱۵ روز مردم طایف که پشت دیوارهای شهر سنگر گرفته بودند، مجبور به تسلیم می‌شوند.
محمود عقاد معتقد است زنان و فرزندان طایفی در این جنگ حضور داشته‌اند و برای این مورد دلایل تاریخی وجود دارد. البته حضور آن‌ها به این صورت بوده که گویا ناگزیر بودند که خانواده‌های خود را همراه داشته باشند.
حضور همسران پیامبر صلی‌الله علیه و آله در جنگ‌ها
در جنگ‌های تاریخ اسلام هم نمونه‌هایی داریم که خانواده سپاهیان اسلام در میدان جنگ حضور داشته باشند. به عنوان مثال همسران پیامبر صلی‌الله علیه و آله گاهی در جنگ‌ها حضور داشتند. درواقع پیامبر صلی‌الله علیه و آله در جنگ‌ها معمولاً یکی از زنان خود را همراه داشتند. چنان که در یکی از جنگ‌ها عایشه همراه ایشان بود که ماجرای «افک» اتفاق افتاد. در آن ماجرا خدای متعال در قرآن کریم صراحتاً حضور عایشه را تأیید کرده است.
نکته بسیار که باید به آن اشاره کرد این است که حضور خانواده مانند آنچه در کربلا اتفاق افتاد، در جنگ بسیار نادر است؛ تا جایی که تحقیقات اندک در این خصوص حکایت می‌کنند اصلاً چنین موردی وجود ندارد که این تعداد زنان و کودکان با سپاهی اندک همراه باشند. در هر حال از نظر صرف وجود زنان و فرزندان در جنگ مورد استثنایی نیست.
دلیل حضور خانواده امام حسین علیه السلام در کربلا
برای درک اسرار حضور خانواده از سوی امام حسین علیه السلام در کربلا لازم است به سخنان آن حضرت توجه شود. محققین و پژوهشگران برای این منظور پاسخ‌های متعددی داده‌اند. محمود عقاد در کتاب «حسین علیه السلام؛ ابوالشهدا» بعد از آوردن گفتگوی امام حسین علیه السلام با پسر عموی ایشان، یعنی جناب عبدالله که به ایشان می‌گوید خانواده را همراه نبرند، به دلایل دیگری هم اشاره می‌کند.
محمود عقاد با توجه به صحبت‌های امام، مسئله تعرض به اهل بیت علیهم السلام را پیش می‌کشد و نتیجه‌ای را ارائه می‌دهد که اگر دشمن قصد اسارت و سختگیری بر اهل بیت را داشته باشد، حضور در صحنه جنگ و غیبت اهل بیت علیهم السلام تفاوت چندانی نمی‌کند. دشمن می‌تواند در مدینه هم خانواده امام را به اسارت بگیرد. البته با اینکه این نظر قابل اعتناست، اما نظر محمود عقاد است و ما در خصوص حضور زنان و فرزندان همراه امام حسین علیه السلام دلایل دیگری هم داریم.
دلیل مهمی که در برخی منابع تاریخی آورده شده این است که علاوه بر تمام دلایلی که شمرده شد، حضرت سیدالشهدا علیه السلام به خاطر همان جنبه رسانه‌ای و تبلیغی که مد نظر داشتند اهل بیت را همراهشان بردند. ایشان از عواقب واقعه مطلع بودند و می‌خواستند پیام عاشورا فراگیر شود و به گوش همه مردم برسد که با فرزند رسول خدا چه کرده‌اند.
منابع:
- حسین علیه السلام، ابوالشهدا؛ محمود عقاد
- اسرار آل محمد علیهم السلام
- دانشنامه امام حسین علیه السلام
- آیینه‌داران آفتاب
