دانشمندان به تازگی شهاب سنگی ۱.۳ میلیارد ساله که از مریخ به سمت زمین آمده، متوجه اثرات بیسار محدود آب بر آن شدند که به معنای نبود حیات در این دوره تاریخی سیاره سرخ است.
مریخ دهه هاست که به عنوان جدی‌ترین امید بشر برای گسترش حیات در آن شناخته می‌شود و به همین دلیل تلاش‌های بسیاری صورت گرفته تا تاریخچه وجود حیات احتمالی در آن شناخته شود. در یک دستاورد جدید علمی، یک تیم تحقیقاتی به رهبری دانشگاه لوند در سوئد شهاب سنگی از مریخ را با استفاده از توموگرافی نوترونی و اشعه ایکس بررسی کردند که نتایج نشان داد که این سنگ در معرض آب محدودی قرار داشته بنابراین وجود حیات در آن زمان و مکان خاص بسیار بعید است.
هنگامی که فضاپیمای Perseverance ناسا در فوریه ۲۰۲۱ با چتر بر روی سطح غبارآلود مریخ فرود آمد، برنامه چندین ساله این وسیله نقلیه برای کاوش در اطراف سیاره سرخ و نمونه برداری از آن آغاز شد. این یکی از جدیدترین تلاش‌های بشر برای پاسخ به سوال طرح شده توسط دیوید بووی در سال ۱۹۷۱ بود که آیا زندگی در مریخ وجود داشته است. با این همه تا حدود سال ۲۰۳۰ طول خواهد کشید که ناسا این نمونه‌ها را به زمین بازگرداند، پس تا آن زمان باید منتظر بمانیم. ولی این بدان معنا نیست که ما تا سال ۲۰۳۰ باید دست روی دست بگذاریم، چون هم اکنون نیز نمونه‌های مریخی در حال آزمایش هستند.
در مطالعه جدیدی که در ژورنال Science Advances در ۱۱ می ۲۰۲۲ منتشر شد، یک تیم تحقیقاتی بین المللی با استفاده از اسکن پیشرفته، یک شهاب سنگ تقریباً ۱.۳ میلیارد ساله مریخی را مورد مطالعه قرار دادند. جوزفین مارتل، دانشجوی دکترای زمین‌شناسی در دانشگاه لوند توضیح می‌دهد: «برای یافتن پاسخ این سوال که آیا زمانی در مریخ حیات وجود داشته یا نه، ما باید بررسی می‌کردیم که این سنگ که زمانی سطح سیاره سرخ را تشکیل می‌داده، تا چه حد در معرض آب بوده و چقدر بدان واکنش نشان داده است.»
برای پاسخ به این سوال که آیا سیستم هیدروترمال در سیاره سرخ وجود داشته که به طور کلی محیط مساعدی برای شکلگیری حیات است، محققان از توموگرافی نوترونی و اشعه ایکس استفاده کردند. توموگرافی اشعه ایکس یک روش رایج برای بررسی یک شی بدون آسیب رساندن به آن است. جالب است بدانید که ناسا نیز قرار است نمونه‌های فضاپیمای Perseverance را که قرار است در سال ۲۰۳۰ به زمین آورده شوند را با همین روش مطالعه کند.
این روش به این دلیل انتخاب شد، زیرا نوترون‌ها به هیدروژن بسیار حساس هستند. به این معنی که اگر یک کانی حاوی هیدروژن باشد، می‌توان آن را به صورت سه بعدی بررسی کرد و دید که هیدروژن در کجای شهاب سنگ قرار دارد. هنگامی که دانشمندان موادی از مریخ را مطالعه می‌کنند، هیدروژن (H) همیشه مورد توجه است، زیرا پیش نیاز حیات آبی (H۲O) است که ما می‌شناسیم. نتایج نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد بخش نسبتاً کوچکی از نمونه به آب واکنش نشان داده است و بنابراین احتمالاً یک سیستم گرمابی بزرگ نبوده است که منجر به تغییر شده است.
توضیح محتمل‌تر این است که این واکنش پس از ذوب شدن انباشته‌های کوچک یخ زیرزمینی در طی برخورد شهاب سنگ در حدود ۶۳۰ میلیون سال پیش رخ داده است. ژوزفین مارتل می‌گوید البته، این بدان معنا نیست که زندگی نمی‌توانست در مکان‌های دیگر روی مریخ وجود داشته باشد، یا اینکه در زمان‌های دیگر زندگی نمی‌توانست وجود داشته باشد. محققان امیدوارند زمانی که ناسا اولین نمونه‌ها را از مریخ در حدود سال ۲۰۳۰ بازگرداند، نتایج مطالعه آن‌ها مفید باشد. در واقع، دلایل زیادی وجود دارد که باور کنیم فناوری فعلی با نوترون و توموگرافی اشعه ایکس در صورت آمدن نمونه‌های جدید از مریخ، مفید خواهد بود.
جوزفین مارتل نتیجه می‌گیرد: «اگر فرصتی برای مطالعه این نمونه‌ها در مرکز تحقیقاتی European Spallation Source، ESS در لوند داشته باشیم، جالب خواهد بود که ما تا آن زمان قوی‌ترین منبع نوترونی جهان را خواهیم داشت». به هر روی، شهاب سنگ مریخی تازه بررسی شده، نشان می‌دهد که مریخ در دوره‌ای که شاید مربوط به ۱.۳ میلیارد سال پیش باشد، نشانه‌هایی از حیات گسترده را حداقل در منطقه‌ای که سنگ از آنجا آمده است، نداشته. اما این زمان بسیار زیادی است و هنوز معمای وجود حیان در زمان‌های بعدی، جذابیت خود را حفظ کرده است.
