حدیث امامت امام رضا علیه‌السلام، از عالی‌ترین معارف شیعه در حوزه امام‌شناسی است. طی این حدیث در می‌یابیم امام صرفاً مقامی سیاسی و اجتماعی نیست بلکه رابطه‌ای معنوی بین او با خلایق برقرار است؛ به عنوان نمونه در فرازی از این حدیث می‌خوانیم «الْإِمَامُ الْأَمِینُ الرَّفِیقُ وَ الْوالِدُ الشَّفِیقُ وَ الْأَخُ الشَّقِیقُ وَ کَالْأُمِّ الْبَرَّهِ بِالْوَلَدِ الصَّغِیرِ» یعنی امام، امینى رفیق و پدرى مهربان، و برادرى بىنظیر و مادرى دلسوز فرزند خردسال خویش است.
در منظر امام رضا علیه‌السلام، امام به مثابه پدری مهربان و مادری دلسوز نسبت به بندگان است؛ یعنی همان گونه که والدین به صورت ذاتی صلاح فرزندان خویش را می‌خواهند و از هیچ گونه مهربانی و مهرورزی نسبت به آنها دریغ نمی‌کنند، امام با روحیه‌ای دلسوزانه و مهربان‌تر از والدین نسبت به مخلوقات به ویژه تابعان خود رفتار می‌کند.
شاید برخی به تصور اینکه پدر باید هیبت و ابهت خود را حفظ کند، اخلاق را زیر پا می‌گذارد و به جای مهربانی، عصبیت و تندروی را چاشنی رفتارهای خود می‌کند. داشتن روحیه‌ای مهربانانه با فرزندان و خانواده تعارضی با ابهت پدر ندارد بلکه ابهت باید خود را در تصمیم‌گیری‌های کلان و حساس نمایان کند؛ به عنوان نمونه وقتی پدری احساس کند خانواده با یک تصمیم غلط ممکن است به سمت ضد ارزش‌ها حرکت کند، باید قاطعانه جلوی تصمیم آنها بایستد و در عین حال مراقب باشد تا حد امکان عصبیت به خرج ندهد. نهایت اینکه برآورد خانواده و فرزندان از رفتار پدر در خانواده باید رو به مثبت و رضایت‌بخش باشد و پدر را فردی مهربان بشناسند که در عین مهربانی با ضد مسائل ارزشی هم رودربایستی ندارد.
اما مهربانی پدر باید جلوه‌هایی معنوی داشته باشد و سبب شود اعضای خانواده به خداوند و اهل بیت علیهم‌السلام نزدیک و از گناهان دور شوند، همچنان که خداوند فرمود «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَهُ…؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود را با خانواده خویش از آتش دوزخ نگاه دارید چنان آتشی که مردم (دل‌سخت کافر) و سنگ (خارا) آتش‌افروز اوست.» گاهی والدین به قدری امکانات در اختیار فرزند قرار می‌دهند و او را در تجملات فرو می‌برند که سبب می‌شود به مرور زمان از مسیر راست منحرف شود و به دام شیطان بیفتد. بنابراین مهربانی باید همراه با آینده‌نگری و با پشتوانه‌ای معنوی باشد. امام چنین جایگاهی دارد؛ مهربانی او با مردم از سر علم و حکمت است و اوست که در باطن همگان را از جانب خدا سرپرستی می‌کند.
