آیا تابه‌حال برایتان پیش آمده که نقطه‌ای، لکه‌ای یا خطوط مواج کوتاهی معلق در هوا ببینید که وقتی سعی می‌کنید مستقیماً به آن نگاه کنید فرار می‌کند؟ یا پیش آمده نور یا سوسو یا رگه‌های درخشانی ببینید که می‌دانید در واقع آنجا نیستند؟ اگر چنین است پس شما هم جزو بسیار افرادی هستید که پدیده‌ای معمول در بینایی را تجربه کرده‌اید که به آن مگس‌پران و جرقه چشم می‌گویند.
مگس‌پران‌ها و جرقه‌ها بخشی طبیعی از فرایند افزایش سن هستند که معمولاً بعد از ۵۰ سالگی روی می‌دهند و بیشتر اوقات یک عارضه یا مشکل پزشکی محسوب نمی‌شوند؛ اما شروع زودهنگام و ناگهانی مگس‌پران و جرقه چشم می‌تواند علامت این باشد که مشکلی در شبکیه رخ داده و آسیب در شبکیه هم می‌تواند منجر به پارگی شبکیه شود که یک وضعیت اورژانسی است. اگر این عارضه فوراً درمان نشود به قیمت ازدست‌رفتن بینایی چشم تمام خواهد شد.
چرا مگس‌پران و جرقه چشم اتفاق می‌افتد؟
چشم‌های ما پُر از ژل شفافی به نام زجاجیه هستند که کمک می‌کند کرهٔ چشم شکل خود را حفظ کند و ضمناً نور از شبکیه عبور نماید. شبکیه روی دیوارهٔ پشت چشم واقع شده و دارای سلول‌های عصبی است که سیگنال‌های بینایی را از نو دریافت می‌کنند. مگس‌پران‌ها و جرقه‌های چشم در اثر تغییراتی در زجاجیه روی می‌دهند و این تغییرات نیز مربوط به افزایش سن هستند.
مگس‌پران چشم
مگس‌پران چشم زمانی روی می‌دهد که ژل زجاجیه به دلیل سالخوردگی غلیظ می‌شود یا افتادگی پیدا می‌کند و باعث می‌شود ذراتی در این ژل شکل بگیرند. این ذرات مانع عبور نور از چشم‌ها می‌شوند و سایه‌هایی روی شبکیه می‌اندازند. این سایه‌ها به‌صورت چیزهایی شناور دیده می‌شوند که به آنها مگس‌پران می‌گویند. این شناورها از راه‌های زیر ایجاد می‌شوند:
یکی از چشم‌هایتان را ببندید و به یک دیوار خالی و ساده، آسمان آبی و صاف یا یک زمینهٔ سفید روی صفحه کامپیوتر نگاه کنید. اگر موج، نقطه یا اشکال دیگری می‌بینید که شناور است پس مگس‌پران می‌بینید
. انباشت پروتئین که در ژل زجاجیه تشکیل می‌شود. این نوع مگس‌پران‌ها معمولاً به‌صورت امواج، تارعنکبوت، دایره و یا تخم قورباغه دیده می‌شوند که به طور همیشگی در زجاجیه می‌مانند و افراد کم‌کم به وجودشان عادت کرده و آنها را نادیده می‌گیرند.
. رگ‌های خونی در شبکیه در اثر افتادگی زجاجیه و فشاری که به آنها وارد می‌شود پاره می‌شوند. این نوع مگس‌پران‌ها در واقع نوعی خفیف از هموراژ یا خونریزی هستند که لخته‌های خونی ریزی در بینایی ایجاد کرده و شبیه دود یا ابری از حشرات نامفهوم دیده می‌شوند. این شناورها وقتی که لخته خون توسط بدن بازجذب می‌شود از جلوی دید ناپدید می‌شوند؛ اما ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا این اتفاق بیفتد.
. جداشدگی زجاجیه خلفی (PVD). در این عارضه، بخش عقبی ژل زجاجیه از شبکیه فاصله می‌گیرد و جدا می‌شود. خرده‌های باقیمانده از ناحیه جداشدگی وارد ژل زجاجیه شده و باعث تشکیل مگس‌پران‌هایی می‌شود که شبیه تارعنکبوت، غبار یا پرده‌ای دیده می‌شوند که بخشی از دیدتان را تار می‌کنند. همچنین ممکن است جرقه‌هایی از نور ببینید. در بیشتر موارد، مگس‌پران‌های چشم بعد از دو سه ماه دیگر چندان دیده نمی‌شوند.
جرقه‌های چشم
جرقه‌های چشم ناشی از ضخیم و غلیظ شدن ژل زجاجیه هستند که باعث می‌شود شبکیه سابیده و کشیده شود و در نتیجه اثراتی بر بینایی می‌گذارد که شبیه رگه‌هایی از نور درخشان یا سوسوهایی دیده می‌شوند. این جرقه‌ها ممکن است تا چند هفته یا چند ماه باشند و نباشند، اما معمولاً به‌مرورزمان ناپدید می‌شوند. اگر جرقه‌هایی همراه با مگس‌پران می‌بینید به‌احتمال زیاد دچار جداشدگی زجاجیه خلفی (PVD) هستید.
جرقه‌های چشم می‌توانند علائم اورا (aura) ناشی از یک حمله میگرن که در راه است نیز باشند. در این موارد، جرقه‌های چشم اغلب شبیه خطوط ناهموار یا امواج حرارتی دیده می‌شوند که بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشند.
گذشت زمان اغلب بهترین درمان است
مگس‌پران و جرقه چشم اگر ناشی از تغییراتی در ژل زجاجیه باشند بیشتر وقتی که به زمینه‌هایی با رنگ روشن و ساده نگاه می‌کنید دیده می‌شوند. یکی از چشم‌هایتان را ببندید و به یک دیوار خالی و ساده، آسمان آبی و صاف یا یک زمینهٔ سفید روی صفحه کامپیوتر نگاه کنید. اگر موج، نقطه یا اشکال دیگری می‌بینید که شناور است پس مگس‌پران می‌بینید.
مگس‌پران و جرقه چشم نیاز به درمان خاصی ندارد و معمولاً به‌مرورزمان از بین می‌رود. بیشتر افراد اغلب توجهی به مگس‌پران نمی‌کنند؛ زیرا مغز یاد می‌گیرد چیزهایی را که در بینایی مداخله می‌کند فیلتر کند و نادیده بگیرد. یک شناور مزاحم در مرکز دید شما گاهی می‌تواند با چرخاندن چشم که باعث حرکت ژل زجاجیه در کره چشم می‌شود، از جلوی دیدتان کنار برود.
اگر مگس‌پران به‌طورجدی اذیتتان می‌کند و در فعالیت‌های روزمره‌تان اختلال ایجاد کرده است (مثلاً در مطالعه و رانندگی) پس مشکل شما چیزی است که باید بررسی و درمان شود. در این مورد با پزشک متخصص چشم مشورت کنید.
یک عمل جراحی به نام ویترکتومی می‌تواند با برداشتن زجاجیه از چشم و جایگزین‌کردن آن با محلول آب‌نمک یا سیلیکون شفاف، مشکل مگس‌پران را حل کند. اما این عمل بسیار حساس است و می‌تواند ایجاد آب‌مروارید را جلو بیندازد و به طور معمول به‌عنوان راهی برای ازبین‌بردن مگس‌پران چندان مورد استقبال نیست.
یک نوع جدیدتر درمان به نام لیزر یاگ وجود دارد که طی آن با لیزر، شناورها یا مگس‌پران‌ها از بین برده می‌شوند.
ظاهرشدن ناگهانی مگس‌پران و جرقه چشم و کاهش بینایی ممکن است علامت پارگی شبکیه باشد که یک وضعیت اورژانسی است
افتادگی و کشیدگی ژل زجاجیه گاهی می‌تواند یک عارضه جدی پزشکی ایجاد کند که در آن شبکیه پاره شده و از چشم جدا می‌شود. اگر چنین اتفاقی بیفتد ممکن است فرد بینایی چشم موردنظر را نسبی یا کامل از دست بدهد.
علائم پارگی یا جداشدگی شبکیه شامل موارد زیر می‌شود:
. افزایش ناگهانی تعداد مگس‌پران‌ها یا جرقه‌ها، یا ظاهرشدن ناگهانی آنها برای اولین‌بار.
. ازدست‌دادن دید محیطی که معمولاً به‌صورت پرده‌ای یا سایه‌ای دیده می‌شود که به‌مرورزمان به سمت مرکز دیدتان حرکت می‌کند.
. تار شدن دید یا ناهموار دیدن
عمل جراحی تنها راه درمان پارگی شبکیه است و زمان و اقدام فوری در برگرداندن بینایی، بسیار اهمیت دارد.
