خراسان/ پسری دارم که هر روز، یک رفتار به رفتارهای نامناسبش اضافه می‌شود. کلا هم به حرف‌ها و نصیحت‌های من و مادرش گوش نمی‌دهد. به تازگی، احترام ما را هم نگه نمی‌دارد و اخلاقش اصلا مثل گذشته نیست. خیلی تلاش کردیم تا او یک فرزند جنتلمن شود اما حالا بی‌ادب شده است. راهنمایی‌مان کنید. پسرم به تازگی ۱۳ ساله شده است.
مخاطب گرامی، به هیچ‌وجه نتیجه تلاش‌هایتان برای تربیت فرزند را بی‌ثمر نبینید. این‌که مدام با خودتان بگویید که او بی‌ادب شده، مثل گذشته نیست و … نباید انگیزه‌تان را برای تربیت اصولی فرزندتان کمرنگ کند. شما در این مسیر، باید به یک نکته بسیار مهم توجه کنید که در دوران نوجوانی و جوانی به علت برخی مسائل مانند بحران هویت و بلوغ، بر فراوانی و اهمیت رفتارهای عجیب و غریب افزوده می‌شود. مشکلات دوران نوجوانی عبارت است از: بحران هویت، بزهکاری، دروغگویی، دزدی، رابطه با جنس مخالف، افسردگی، پرخاشگری و … که اگر نوجوانی در شرایط سالم روانی نباشد، ممکن است به یک یا چند مورد از آن‌ها دچار شود. در ادامه با توجه به نکاتی که در پیامک‌تان مطرح کردید، چند توصیه به شما دارم.
سرزنش را بی‌خیال شوید
گفته‌اید که پسر نوجوان‌تان، کلا به حرف‌ها و نصیحت‌های من و مادرش گوش نمی‌دهد. برخی پسران نوجوان، اهل دعوا و درگیری هستند، دروغ هم می‌گویند و به طور کلی رفتارهای بد اجتماعی دارند و در مدرسه ناسازگارانه رفتار می‌کنند. برخی والدین با چنین نوجوانی درگیر می‌شوند و او را شماتت و سرزنش می‌کنند، گاه به او بی‌اعتنایی می‌کنند یا او را با الفاظی مانند افسرده، بداخلاق، بدعنق و … می‌خوانند. این نوع واکنش‌ها نه تنها باعث اصلاح رفتار یا خلق‌و‌خوی نوجوان نمی‌شود بلکه این احساس را در او تثبیت می‌کند که از طرف اطرافیان به درستی درک نمی‌شود بنابراین خود را تنهاتر از قبل می‌یابد. این اتفاق درباره بسیاری از مشکلات هیجانی و رفتاری نوجوانان مانند وسواس، پرخاشگری، مشکلات تحصیلی، انواع مشکلات رفتاری و بزهکاری و … مشاهده می‌شود.
واکنش درستی به رفتارهای اشتباهش نشان دهید
کودکان و نوجوانان ناسازگار اغلب مشکلاتی را برای خود و اطرافیان ایجاد می‌کنند. در حقیقت آنان نمی‌دانند چگونه به اهداف خود دست یابند. وقتی رفتاری در نوجوان وجود دارد مطمئن باشید آن رفتار تقویت شده است یعنی نوجوان از آن پاداش گرفته است؛ برای مثال با بدرفتاری کنترل اوضاع را به دست گرفته، یا شما به رفتار او توجه کرده اید بنابراین در برابر رفتارهای نادرست فرزندتان قاطع و محکم بایستید ولی عصبانی نشوید و پرخاشگری نکنید.
به جای نصیحت، کمکش کنید
دلسوزی، علاقه و محبت‌تان را به پسرتان نشان بدهید و نشان بدهید که نگران حال او هستید. به او بگویید قصد کمک کردن به وی را دارید و نمی‌خواهید او را نصیحت، تنبیه یا سرزنش کنید. نوجوان با تشویق، احساس وابستگی می‌کند و انگیزه بدرفتاری او از بین می‌رود. بهترین راه تشویق نوجوان آن است که وقتی را برای او اختصاص دهیم. به فرزندتان بگویید تو برای من مهم هستی.
کارهای مهم و با ارزش را به فرزندتان محول کنید
او در این سن، باید احساس ارزشمندی کند تا بتواند خودش را متعلق به خانواده بداند. در تصمیم‌گیری و کارهای مهم شرکت داشته و وظایف او مشخص باشد. همچنین باید به او فرصت دهید. الگوی فرزندتان باشید و به او احترام بگذارید. وقتی عصبانی می‌شوید و با فرزندتان دعوا می‌کنید، مشکلی حل نمی شود. به فرزندتان آموزش دهید مدتی را برای آرامش اختصاص دهد.
نویسنده : دکتر مسعود خاکپور | روان‌شناس
