خانه‌های حیاط‌دار جای خود را به آپارتمان‌های بی‌روح و بی‌رمقی داده‌اند که هیچ جایی برای خلاقیت و شکوفایی ندارند و ساکنان آنها به جای لذت‌بردن از طبیعت به ناچار و جبر زمان به وسایل ارتباط جمعی پناه برده‌اند، با این حال راهکارهایی برای کودکانی که در این فضاها رشد می‌کنند وجود دارد.
حضور کودک در محیط خانه همراه با الزامات خاص دوران کودکی است؛ محیطی که کودک بتواند در آن به راحتی و بدون ایجاد خطر جست‌وخیز کرده و بازی کند. آنطور که حجت‌الاسلام احمدرضا اعلایی، کارشناس مباحث تربیتی در حوزه کودک و نوجوان می‌گوید محیطی که بچه‌ها در آن رشد می‌کنند باید چند ویژگی داشته باشد تا از ظرفیت‌های آن بتوان به خوبی استفاده کرد تا از این طریق بتوان به رشد و نمو کودک کمک کرد.
محیط ساده
سادگی محیط زندگی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که باید به آن توجه کرد؛ چراکه یک محیط شلوغ، به هم ریخته و پر از وسایل نه‌تنها به رشد کودک کمکی نمی‌کند بلکه باعث می‌شود ذهن کودک مشوش شود. همین مسئله باعث می‌شود تا کودک تمرکزی روی کارهایی که انجام می‌دهد نداشته باشد و فعالیت هدفمندی نداشته باشد.
این مدرس دوره تربیت مربی در ادامه با بیان اینکه اگر قرار است بچه‌ها در داخل محیط خانه بازی کنند باید فضای مناسبی در اختیار آنها قرار بگیرد، می‌گوید: اینکه برخی والدین تمامی اسباب‌بازی‌ها را در یک ویترین جلوی چشم بچه می‌گذارند کاری اشتباه است و باعث می‌شود تا کودک نتواند روی یک کار تمرکز کند در عوض می‌توان انعطاف محیطی را در خانه ایجاد و محیط خانه را به‌گونه‌ای درست کرد که قابلیت تغییر داشته باشد و بچه بتواند با استفاده از خلاقیت خود مثلا از صندلی به‌عنوان «کوه» استفاده کرده و یا آن را به خانه برای بازی خود تبدیل کند. همین تغییر کاربری وسایل در خانه برای بچه می‌تواند به خلاقیت کودک کمک کند. اما زمانی که محیط زندگی یک ویترین ثابت و محکم است که کودک اجازه نداشته باشد آن را به هم بریزد و یا یک ویترین شیک پر از اسباب بازی در اتاق کودک باشد که کودک اجازه دخل و تصرف را در آن نداشته باشد، یا کودک اجازه نداشته باشد روی دیوارهای خانه و یا حمام نقاشی بکشد، نباید انتظار بروز خلاقیت از فرزندمان داشته باشیم.
ابزارهایی برای بازی
او ادامه می‌دهد: ما معتقدیم باید در خانه شرایطی را فراهم کرد که کودک بتواند در اتاقش بیشترین دخل و تصرف را داشته باشد و بازی کند. از سوی دیگر باید کاربردی بودن وسایل را نیز درنظر گرفت، مثلا وسایلی مثل تختخواب و یا صندلی و خیلی از وسایل دیگر زندگی که ما صرفا از آنها به‌عنوان ابزارهایی برای کارهای روزمره استفاده می‌کنیم برای کودکان وسایل بازی هستند.
کودک با استفاده از تخیل خود صندلی را تبدیل به‌خودرو یا کشتی می‌کند، میز پذیرایی می‌تواند سقف خانه‌اش باشد و یا تخت، قالیچه پرنده، اگر این وسایل برای بچه کاربردی غیر از آنچه ما انتظار داریم نداشته باشند تبدیل به ابزار زایدی می‌شوند که کودک علاقه‌ای به نگهداری از آنها نخواهد داشت و بعد از مدتی شروع به تخریب آنها می‌کند مثلا روی نشیمن صندلی یا تشک تختخوابش نقاشی می‌کشد و همین مسئله باعث می‌شود که والدین او را دعوا کنند که مثلا صندلی جای نقاشی‌کشیدن نیست درحالی‌که آنچه در ذهن کودک می‌گذرد با ذهنیات ما متفاوت است و در ذهن کودک این است که مثلا نشیمن صندلی جای خوبی برای نقاشی‌کشیدن است.
اعلایی با اشاره به اینکه در هنگام جاگذاری وسایل در خانه باید به این نوع و محل بازی بچه‌ها نیز فکر کنیم می‌گوید: هنگام چیدن وسایل در اتاق کودک باید فکر کنیم که بچه چه بازی‌ای می‌تواند با کمد، تخت و یا ویترین اسباب‌بازی‌هایش انجام دهد. مثلا برای اینکه دیوارهای اتاق کودک کثیف نشود می‌توانیم با بند و یا کاغذهای رولی آن را بپوشانیم تا بچه بتواند بدون هیچ منعی روی آن نقاشی کند، یا مثلا با استفاده از رنگ انگشتی روی دیوارهای حمام نقاشی بکشد.
پرورش تخیل
خیال‌پردازی از ویژگی‌های دوران کودکی است. تخیل باعث می‌شود تا قوه خلاقیت کودک پرورش پیدا کند و بچه‌ها دنیایی زیبا برای خود خلق کرده و نسبت به اطراف خود جهان‌بینی پیدا کنند.
علایی در این‌باره می‌گوید: وقتی دائما نسبت به محیط اطراف به کودکان هشدار بدهیم که مثلا روی دیوار نقاشی نکش، اسباب‌بازی‌هایت را روی کمد نکش، ندو تا سرت به دیوار نخورد و… همین هشدارها باعث می‌شود تا کودک نسبت به محیط اطراف خود ترس پیدا کند و محافظه‌کار شود درحالی‌که بهتر است به جای اینکه دائم به کودک هشدار دهیم محیط زندگی را برای او مناسب‌سازی کرده و حتی رؤیاگونه جلوه دهیم.
مثلا در هنگام بازی به کودک بگوییم که این کمد یک غار است که می‌توانیم در آن مخفی شویم و یا این صندلی یک کوه است که می‌توانیم از آن بالا برویم. همین مسائل به ظاهر کوچک و کم‌اهمیت باعث می‌شود که بچه‌ها در دنیایی خیالی اما در محیطی واقعی زندگی کنند و از بودن در این محیط لذت ببرند و از بودن در اتاق و خانه احساس آرامش و لذت داشته باشند.
طبیعت را به آپارتمان بیاوریم
حضور در طبیعت و طبیعت‌گردی یکی از مواردی است که به رشد کودکان کمک قابل توجهی می‌کند. این روزها که آپارتمان‌نشینی گریبانگیر اکثر ما شده می‌توان با کمی خلاقیت طبیعت را به داخل آپارتمان آورد و به کودکان کمک کرد تا در فضای داخل آپارتمان با طبیعت آشنا شوند. علایی با بیان اینکه حذف تدریجی حیاط از محیط زندگی و سکنی‌گزیدن در آپارتمان‌ها باعث شده تا بچه‌ها از طبیعت دور شوند، می‌گوید: یکی از ابزارهای رشد انسان در تربیت توحیدی حضور در طبیعت است. پرورش گیاه به کودکان کمک می‌کند تا بچه‌ها با طبیعت درگیر شوند و نسبت به تغییراتی که گیاهان در طول زمان دارند – رشد، گل دادن و یا خشک‌شدن- آشنایی پیدا کنند. و همین مسئله می‌تواند باعث ارتباط برقرارکردن بچه‌ها با طبیعت شود و روحیه آنها را لطیف‌کند.
