تقریبا طبق روال هر هفته به تره بار محل رفتم تا خرید یک هفته را انجام دهم، وسایل مورد نیازم را تهیه کردم، بعد هم سری به فروشگاه زدم و چند قلم جنس مثل رب ، روغن و چیزهایی از این دست تهیه کردم و به منزل آمدم. طبق معمول مشغول خالی کردن وسایل روی میز آشپزخانه بودم که با حجم زیادی از پلاستیک و نایلکس های خرید روبه رو شدم.
اکثر اوقات به تعداد این پلاستیک‌ها فکر هم نمی‌کنم و همه را در هم کرده یک جایی در آشپزخانه می‌گذارم تا شایداز آنها برای جمع آوری زباله استفاده کنم، البته برخی اوقات هم پیش آمده که آنقدر حجم این نایلون ها زیاد شده که آنها را در هم پیچیده به دور انداختم، اما فکر نکردم که این نایلون‌ها و پلاستیک‌ها ممکن است چه بلایی سر طبیعت بیاورند. حالا در میان این پلاستیک ها غرق شدم.
پلاستیک ها را باز هم در هم می‌پیچم، گلوله می‌کنم . به این فکر می کنم این پلاستیک ها خیلی هم به کارم نمی آیند، اغلب سوراخ می شوند و در حین انتقال زباله راهرو‌ها را نیز آلوده می‌کند.برخی هم کثیف شده اند و نمی‌توان وسایل تمیز را در آنها قرار داد. واقعا چه کنیم تا هم به اقتصاد خانواده کمک کرده باشیم و هم به حفظ محیط زیست؟
*روز جهانی بدون پلاستیک را چقدر مردم می شناسند؟
همین چند روز پیش ، روز جهانی بدون پلاستیک را گذراندیم، مثلا روزی که رسانه‌ها در آن به مضرات استفاده از پلاستیک می‌پردازند و آماری هم ارائه می‌دهند که باز هم مثلا کشور‌ها با چه وضعیت وحشتناکی به لحاظ دفع زباله ها و تجزیه پلاستیک ها رو به رو هستند، اما کو گوش شنوا؟ چه کسی این گزارش‌ها را دیده؟ چه کارهایی انجام دادیم، آیا الان که برای خرید به مغازه ها و سوپرمارکت ها می‌رویم، به آقای فروشنده می گوییم: «ببخشید آقا. من پلاستیک نایلونی نمی‌خواهم، خودم ساک دارم!» شاید صفر درصد!
یا مثلا حالا که هوا خیلی گرم است در ظروف شخصی خودمان آب خنک با خود به بیرون از منزل می‌بریم یا اولین مغازه ای که رسیدیم یک بطری پلاستیک آب معدنی می‌خریم؟!
یک زمانی یادم می آید که برای ترویج فرهنگ بستن کمربند ایمنی، جریمه هایی در نظر گرفته شد که مردم مجبور شدند این قانون را رعایت کنند. حالا به ندرت کسی پیدا می‌شود که کمربندش را نبندد، اما آیا دولت ها باید برای مصرف پلاستیک هم جریمه و عوارض ایجاد کنند، در حالیکه ما کارخانه‌های زیادی داریم که این روزها چرخشان با تولید پلاستیک می گردد؟
طبق آماری که در روز بدون پلاستیک براساس تحقیقات در رسانه ها منتشر شد، ایرانیان سالانه بیش از سه میلیون تن پلاستیک تولید می‌کنند، این یعنی هر ایرانی روزانه سه کیسه پلاستیکی به طور میانگین استفاده می‌کند که متوسط عمر آن پلاستیک چند دقیقه بیشتر نیست و کسی بدان فکر هم نمی‌کند که بعد چه بلایی این پلاستیک ها سر طبیعت و محیط زیست می آورند. ما فقط دقایقی از این پلاستیک ها استفاده می‌کنیم و بعد هم آنها را دور می ریزیم در حالیکه بیش از سیصد سال این پلاستیک ها در طبیعت می‌ماند و فکرش هم شاید به ذهنمان نرسد که ۳۰۰ یا به گفته برخی تحقیقات ۴۰۰ سال، بیش از دو و نیم برابر عمر هر یک از ما شاید بیشتر ، نیاز به تجزیه دارند!
این کیسه‌های پلاستیکی ، لیوان های یک بار مصرف، نی‌ها ، قوطی‌های آب معدنی و هزاران ظروف پلاستیکی دیگر که ما این روزها آنقدر استفاده می‌کنیم و از مصرفشان راضی هستیم، که دیگر بدان فکر هم نمی‌کنیم. چون دیگر لازم به شست و شوی ظروف یا حتی سفره های یکبار مصرف که برای میهمانی هایمان هم پهن می‌کنیم، نداریم. اینها در طبیعت به چه روزی می‌افتند؟ این پلاستیک ها به هر نوعی وارد سیستم باد ، آب، رودخانه و کانال های آب و فاضلاب می‌شوند، تولید فضولات و حشرات می‌کنند و زنجیره موجودات دریایی و اقیانوسی را نابود می‌کنند یا اینکه در نهایت باعث خفگی حیوانات یا کشته شدنشان می‌شوند چرا که حیوانات در کناره های دریاها یا رودخانه ها آنها را با غذا اشتباه می گیرند و می‌خورند و در گلویشان گیر می‌کند.
«شکوفه بسیم»، کارشناس آموزش و ترویج فرهنگ حفاظت محیط زیست در این باره می‌گوید: «زمان استفاده از هر کیسه پلاستیکی یا هر ظرف دیگر پلاستیکی تنها دوازده دقیقه است که ۹۶ درصد اوقات نیز به سطل های زباله انداخته می‌شوند . سالانه حدود ۲۲۵ تریلیون پلاستیک در دنیا تولید می‌شود که چهار تا پنج تریلیون آنها سهم کیسه های پلاستیکی است، این یعنی حدود یک میلیون کیسه پلاستیکی در هر دقیقه در دنیا تولید می شود.»
وی در این باره می‌افزاید: «ما در کشورمان نیاز به آموزش مناسب خانواده ها در زمینه استفاده از کیسه‌های پلاستیکی و دیگر انواع پلاستیک‌ها داریم، اگر این نگاه تغییر کند، رفتارهای صحیح جایگزینش می‌شود ، نمونه افرادی که هر هفته داوطلبانه به جمع آوری زباله ها در طبیعت می پردازند. ما در منازلمان نیز می‌توانیم درست عمل کنیم و از استفاده زیاد از این نایلون ها و پلاستیک‌ها خودداری کنیم.»
*اما چگونه؟
راهکارهای مختلفی می توان در خانه و خانواده هایمان برای جایگزینی استفاده از پلاستیک های دیر بازیافت به کار ببریم، از سال ها پیش هم مطرح می‌کردند که مثلا در موقع خرید از هر جایی با خودتان یک کیسه پارچه ای، نخی، توری یا هر چیز دیگر دست دوز یا حتی یک زنبیل به سبک قدیمی تر ها همراه داشته باشیم و از مغازه دارها پلاستیک دریافت نکنیم.
از زمان شیوع ویروس کرونا استفاده از غذاهای وکیوم شده پلاستیکی یا ظروف مختلف و همینطور لیوان های پلاستیکی در کشور به خاطر بهداشت بیشتر، رواج زیاد پیدا کرد اما الان دیگر نیاز است که حضور آنها را از زندگی‌هایمان کمرنگ کنیم.
«محمد قربانی»، کارشناس محیط زیست در این باره به فارس می‌گوید: «استفاده از ساک‌های پارچه ای ، توری یا زنبیلی جایگزین پلاستیک های زیاد موقع خرید از مغازه ها، سوپرمارکت ها، فروشگاه ها و تره بارها می تواند مناسب باشد حتی می‌توانیم با خلاقیت برای خودمان چندین نوع از این ساک ها را درست کنیم تا در مواقع مختلف از آنها استفاده کنیم، مثلا از یک نوع ساک نخی پارچه ای برای خرید نان استفاده کنیم تا مجبور نشویم مدام نایلون های نازک و بی‌استفاده را از نانوایی ها دریافت کنیم یا برای خرید اقلام مغازه ای زنبیل هایی داشته باشیم و آنها را به همراه ببریم یا اینکه ساک‌های چرخدارمان را به راه بیاندازیم و مجبور به حمل خریدها هم نشویم».
طبق تحقیقات اکوسیستم دریایی بیشترین آسیب را از پلاستیک ها می‌بینند، مثلا ۳۱ نوع از پستانداران دریایی این پلاستیک ها را می بلعند ، بیشتر از ۱۰۰ گونه پرندگان دریایی هم این مصنوعات را به جای غذا می‌خورند یا اینکه بیش از دویست گونه دریایی بین این پلاستیک ها گرفتار می‌شوند و خفه می‌شوند.
قربانی درباره دیگر راه‌های کمتر استفاده کردن از مصنوعات پلاستیکی در منازل می‌گوید: «یک سری از پلاستیک ها هستند که شاید مردم از آنها کمتر خبر داشته باشند، این پلاستیک‌ها تجزیه پذیرند و می‌توانیم آنها را از مغازه ها تهیه کنیم چرا که قابلیت بازگشت به محیط زیست را دارند.
برای استفاده کردن از مواد غذایی فریزری نیز به جای استفاده از پلاستیک می‌توانیم چندین ظرف فریزری داشته باشیم یا اینکه از همین پلاستیک های تجزیه پذیر استفاده کنیم و چندین بار آنها را بشوییم و دو مرتبه استفاده کنیم نه اینکه با یک بار استفاده آنها را دور بریزیم.
برای گشت و گذار در طبیعت و جمع کردن مواد خوراکی استفاده شده و زباله ها نیز می‌توان از این پلاستیک زباله های تجزیه پذیر و یا کوله پشتی های قدیمی و بدردنخورمان استفاده کنیم یا اینکه کیسه های پارچه ای داشته باشیم و بعد از جمع آوری زباله ها آنها را دو مرتبه شسته و استفاده کنیم. همه این کارها شاید چند دقیقه بیشتر وقتمان را نگیرد ، به عوض وقتی همه ما آن را رعایت کنیم، به طبیعت که می رویم دیگر با منظره زشت و مشمئز کننده زباله‌ها و پلاستیک‌های رها شده در رودخانه ها، آبراه ها و جنگل ها روبه رو نمی شویم!»
نکته دیگر برای حفظ اقتصاد خانواده و کمتر استفاده کردن از نایلون ها استفاده از پارچه های تمیز خانگی برای مواد غذایی داخل یخچال است. مثلا زمانی که خیار یا گوجه یا میوه ها را می‌شوییم، می‌توانیم آنها را در پارچه های نخی تمیز نگه داری کنیم ، اینطور هم آسیب کمتری به مرور می بینند و در پلاستیک ها گندیده می شوند و هم اینکه بهداشتشان رعایت می شود.
به جای استفاده از بطری های پلاستیکی آب در پیک نیک ها یا منازل، می توانیم از قمقمه های ورزشی در بیرون از خانه و پارچه‌های آب در خانه استفاده کنیم ، اینطور کیفیت آب هم بهتر حفظ می شود و طبیعت نیز از این بطری ها آلوده نمی شود. به جای نی های پلاستیکی نیز که با غذای بیرون ممکن است به ما بدهند، می توانیم نی های شیشه ای، بامبو یا فلزی را جایگزین آنها کنیم.
*راهکارهای دیگر حفظ سلامت اعضای خانواده
اگر برای پیک نیک رفتن روزانه یا شبانه در این هوای گرم تابستان، نمی‌توانید از ظروف منزل استفاده کنید ، بهتر است یک دست ظروف پلاستیکی قابل شست و شو داشته باشید و همیشه آنها را به همراه ببرید و بعد هم در منزل شست و شو کرده و دو مرتبه استفاده کنید ، حتی می‌توانیم لیوان های شخصی را جایگزین لیوان های پلاستیکی یا کاغذی در طبیعت کنیم و آنها را دوباره به منزل برگردانیم، نه اینکه مدام در حال خرید ظروف پلاستیکی و یک بار مصرف باشید.
قربانی درباره خرید شیشه های پلاستیکی و حبوبات و وسایل دیگر خوراکی می‌گوید: «یکی دیگر از کارهایی که می‌توانیم در این راستا انجام دهیم، خرید وسایلی مثل حبوبات ، ادویه‌ها و چیزهایی از این دست با شیشه است ، نه اینکه با ظروف پلاستیکی آنها را تهیه کنیم . اینطور بعد از مدتی کلی شیشه و ظرف داریم که می توانیم برای وسایل دیگر نیز از آنها استفاده کنیم. حتی اگر برخی مواد فله‌ای را نمی‌توان شیشه‌ای تهیه کرد، می‌توانیم به مغازه بنکداری، شیشه های خودمان را بدهیم، مثلا ظروف سس شیشه ای را برای حبوبات به مغازه دار بدهیم تا در آن حبوباتمان را بریزد.
در نهایت اینکه برای حفظ اقتصاد خانواده و کمتر خریدن کردن نایلون ها و همینطور حفظ سلامت خود، اعضای خانواده و محیط زیست طبیعیمان بهتر است کمتر از پلاستیک‌ها و زباله‌ها استفاده کنیم. همه این کارهای کوچک به ما کمک می‌کند تا ذهنمان به سمت مصرف زدایی از نایلون ها و پلاستیک ها متمرکز شود و در نهایت همه دست در دست هم ، پلاستیک ها را از خانه و طبیعتمان فراری دهیم. شما برای استفاده کمتر از پلاستیک ها و نایلون ها چه کاری در خانه انجام می دهید با ما درمیان بگذارید؟
