استفاده بیش از حد از نرم‌افزارهای مسیریاب، دفترچه‌تلفن گوشی‌های همراه و … باعث کاهش حافظه کوتاه‌مدت، اختلال در هوش و … می شود
این روزها تقریبا همه ما، هیچ شماره تلفنی را حفظ نیستیم، برای رفتن به هرجایی و پیدا کردن نشانی از ذهن‌مان کمک نمی‌گیریم، برای همه قرار ملاقات‌هایمان یک آلارم می‌گذاریم و … . حالا سوال این است که آیا استفاده بیش از حد ما از فناوری روی عقل و ذهن‌مان تاثیر منفی دارد یا نه؟ باید چه کنیم؟ در ادامه و از منظر روان‌شناسی به این موضوع می‌پردازیم.
اختلال در هوش و انزوای اجتماعی
در تحقیقات اخیر محققان به این نتیجه دست یافته‌اند که استفاده مداوم از فناوری‌های دیجیتال تاثیر قابل توجهی بر عملکرد و رفتار مغز دارد که شامل افزایش علایم کمبود توجه، اختلال در هوش عاطفی و اجتماعی، اعتیاد به فناوری، انزوای اجتماعی، اختلال در رشد مغز و اختلال در خواب می شود.
کاهش حافظه کوتاه‌مدت
به‌طور کلی فناوری می‌تواند تاثیر منفی یا حتی مثبت بر فعالیت‌های مغزی داشته باشد؛ فناوری با تغییر ساختارهای مغزی می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر فعالیت‌های روزانه ما بگذارد. به‌طور مثال ذخیره کردن شماره دیگران در تلفن‌همراه باعث شده است افراد از حافظه خود برای نگهداری آن‌ها استفاده نکنند و همین موضوع می‌تواند بعد از مدتی حافظه کوتاه مدت فرد را تا حدود زیادی کاهش دهد.
تاثیرات کوتاه‌مدت استفاده از فناوری‌های هوشمند
تلفن همراه به عنوان یکی از پراستفاده‌ترین فناوری‌ها می‌تواند تاثیرات بسیار زیادی بر فعالیت‌های مغزی و رفتار فرد داشته باشد. این تاثیرات را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: تاثیرات بلند مدت و کوتاه مدت. تلفن همراه با ایجاد طول موج کوتاه باعث بی‌خوابی‌های مکرر و در پی آن کاهش عملکردهای مغزی در طول روز می‌شود. همچنین این فناوری با استفاده از فضاهای مجازی الگو و معیارهای واحدی برای زیبایی، خوشحالی، هوش و … به فرد ارائه می‌دهد، در نتیجه فرد را به سمت کمال‌گرایی، کمبود اعتماد به نفس، افسردگی و اضطراب می‌کشاند و عملکرد روزانه فرد را به شدت کاهش می‌دهد.
تاثیرات بلند‌مدت استفاده از فناوری‌های هوشمند
از جمله تاثیرات بلند مدت استفاده از تلفن‌های همراه می‌توان به کاهش توجه فرد در کارهای روزانه، کاهش هوش فرد(به این دلیل که بیشتر داده‌ها به صورت آماده و بدون هیچ کوششی به فرد می‌رسد) و … اشاره کرد. علاوه بر این، استفاده از این فناوری می‌تواند بر توانایی دیداری فرد تاثیر منفی بگذارد.
استفاده از فناوری فوایدی هم دارد
باید توجه داشت که استفاده از فناوری می‌تواند تاثیر مثبتی هم بر عملکرد فرد و حتی مغز او بگذارد. پژوهشگران زیادی در این زمینه به تحقیق پرداخته‌اند و نتایج پژوهش‌های آن‌ها نشان می‌دهد که استفاده از بازی‌های رایانه ای و سایر ابزارهای آنلاین مثل جست‌وجو در اینترنت برای یافتن اطلاعات باعث افزایش قابل توجه فعالیت‌های مغزی به ویژه در افراد مسن می‌شود. در نتیجه از این طریق می‌توان از بیماری‌هایی همچون زوال مغزی جلوگیری کرد. همچنین استفاده از فناوری‌های مربوط به زبان‌آموزی می‌تواند تاثیر چشمگیری بر وضعیت زبان آموزی کودکان بگذارد.
رموز استفاده مفید از فناوری
در نتیجه می‌توان گفت که استفاده از فناوری‌های جدید همزمان مزایا و معایبی دارد بنابراین افراد با استفاده برنامه‌ریزی شده از این فناوری‌ها می‌توانند به نتایج بسیار رضایت بخشی در زمینه‌های مختلف برسند. اما چطور می‌توان برنامه‌ریزی مناسبی برای استفاده مفید از فناوری داشت؟
بعضی از شماره‌ها، حداقل شماره نزدیکان‌تان را حفظ کنید و گاهی بدون استفاده از دفترچه تلفن گوشی و با کمک حافظه‌تان با آن‌ها تماس بگیرید، مثلا از مسیریاب‌های هوشمند چند روز در ماه استفاده نکنید تا ذهن‌تان، فعال‌تر بماند.
قبل از هر کاری اهداف خود را مشخص کنید. شما از فناوری چه می‌خواهید؟! به طور مثال اگر شما یک فعال در زمینه محیط‌زیست هستید، سعی کنید در فضای مجازی بیشتر افرادی را که در این زمینه فعالیت دارند، دنبال کنید.
استفاده از فناوری را به ساعات خاصی محدود کنید. به طور مثال سعی کنید از فناوری در ساعات پایانی روز استفاده نکنید تا در شما بی‌خوابی ایجاد نکند.
سعی کنید علاوه بر کتاب‌های آنلاین، بازی‌های آنلاین یا ارتباطات آنلاین، در دنیای حقیقی هم به این فعالیت ها بپردازید.
برای فرار از تنبلی مغز در پی ظهور فناوری‌های جدید، سعی کنید بازی‌های حافظه مثل حفظ بازه خاصی از اعداد یا اسامی را برای خود طراحی کنید.
نویسنده : فاطمه محمدی | کارشناس‌ارشد روان‌شناسی بالینی
