اصالت‌ و‌ زیبایی در پوشش اقوام ایرانی

خراسان/ نگاهی به ویژگی‌های اصیل‌ترین لباس‌های محلی در طایفه‌های مختلف ایران از پوشش کردی و آذری گرفته تا گیلکی و بلوچی
 اقوام مختلف ایرانی هر کدام با آداب و رسوم، زبان، لهجه و لباس‌های سنتی خاص خود در گوشه و کنار این سرزمین زندگی می‌کنند. لباس‌های محلی نخستین و یکی از بارزترین وجوه تمایز قومیت‌های مختلف ایران است که در اولین نگاه و برخورد جلوه‌گر می‌شود. این لباس‌ها معمولاً برگرفته از آداب و رسوم هر منطقه، سلیقه مردم آن‌جا، حرفه یا شغل رایج‌شان و با توجه به منابع موجود آن‌جاست. کشور ما به دلیل قدمت بالا و گذشته‌ای مملو از فرهنگی غنی، از جمله کشورهایی است که در هر نقطه آن، قومیت و فرهنگ منحصر به فردی را می‌توان دید. کمتر کشوری را می‌توان یافت که تجمع انواع مختلفی از اقوام را در عین وحدت ملی داشته باشد و کمتر مللی هم در حفظ لباس‌های سنتی خود در مقابل مدرنیته دوام آورده‌اند. در گوشه و کنار ایران زیبا، هنوز اقوامی هستند که لباس سنتی خود را حفظ و به تن کرده و همچنان به زیبایی و قدمت آن می‌بالند. در پرونده امروز زندگی‌سلام می‌خواهیم با ویژگی‌های اصیل‌ترین لباس‌های اقوام مختلف ایران از پوشش کردی و آذری گرفته تا گیلکی و بلوچی آشنا شویم.درضمن این مطلب درباره پوشش اقوام ایرانی است و اگر تقسیم بندی ما بر اساس خطه یا شهر بود باید به پوشش هایی مثل خراسانی هم در آن اشاره می کردیم.

 
ترمه و ابریشم بر تن آذری‌ها
طی سال‌های اخیر استفاده از لباس‌های محلی در زندگی روزمره شهرنشینان آذری کم رنگ‌تر شده ولی همچنان در مراسم‌ و آیین‌های مختلف، رنگ و بوی خود را حفظ کرده است و بر تن هموطنان‌مان در این خطه از کشور خودنمایی می‌کند. به خصوص روستاییان و عشایر همچنان با همان لباس‌های اجدادی خود که نشانه‌ای از شجاعت و دلاوری است، در محل زندگی و مراسم ظاهر می‌شوند. آذری‌ها در گذشته سه سبک لباس محلی شهری، روستایی و عشایری می‌پوشیدند. لباس محلی آذری برای زنان و مردان سه بخش سرپوش، تن‌پوش و پاپوش دارد.
زنان چه می‌پوشند؟ در پوشاک زنان آذری سرپوش، چارقد، پیشانی‌بند، پیراهن و روپوش دیده می‌شود. به طور کلی لباس‌های محلی آذری‌ها، زمینه روشن دارد و در آن‌ها طرح گل دیده می‌شود و از جنس ترمه و ابریشم است. پیراهن زنان، بلند با یقه گرد و چین‌دار است و چارقد یا روسری آن‌ها اندازه بزرگی دارد. به پیراهن یقه گرد کوینک، به دامن بلند، تومان و به کتی که با مخمل یا ترمه دوخته می‌شود، یل می‌گویند. جلیقه و شلیته هم جزو بخش زنانه لباس محلی آذری‌ ها به‌حساب می‌آید.
مردان چه می‌پوشند؟ به لباس محلی مردان دوزملی آرغالیخ می‌گفته‌اند. لباس مردانه شامل شلواری‌ است که از بالا گشاد و در ساق پا تنگ می‌شود. نیم‌تنه آن‌ها از کمر به پایین، شبیه دامن می‌شود اما آن‌چه در این نوع پوشش تنوع زیادی دارد، کلاه مردان است که مدل‌ و سبک‌های متفاوتی دارد و افراد بر اساس کارایی و سلیقه، از بین‌شان چندین گزینه برای انتخاب دارند.

محصولات بخش فروشگاه

ست کالسکه و کریر کد ۲۰۴ به همراه ساک لوازم کودک

۲,۷۰۰,۰۰۰ تومان

ماشین اصلاح موی سر و صورت شیائومی مدل Enchen

کیف اداری مردانه کهن چرم مدل l156

سرمه دان استخوانی طرح تذهیب مدل هدیه کد ۲

دمپایی آدیداس مردانه مدل A38

کت تک مردانه مدل TOR 4

صندل زنانه آرتمن مدل Elvis 1-42230-1

کیف رودوشی زنانه چرم آرا مدل d058

کلاه، شال ‌و ملیله‌دوزی در لباس کردی
پژوهشگران و باستان‌شناسان موارد مشابهی بین لباس سربازان و سرداران ما در نقش‌برجسته‌های دوره هخامنشی و لباس کردی پیدا کرده‌اند که قدمت این لباس سنتی را نشان می‌دهد. پیش از ورود پارچه و کفش‌های خارجی به کردستان، بیشتر پارچه‌ها و پای‌افزار مورد نیاز توسط بافندگان و دوزندگان محلی، بافته و ساخته می‌شد. لباس های کردی از قسمت‌های مختلفی تشکیل می‌شود که هر قسمت کاربردی بجا دارد.
زنان چه می‌پوشند؟ لباس زنانه‌ کردی هم معمولا رنگ‌های خیلی شادی دارد. آن‌ها حتی در مراسم عزاداری لباس مشکی به‌تن نمی‌کنند. این لباس‌ها از جنس تور، حریر، ساتن و مخمل دوخته می‌شوند. پارچه‌ها با انواع سنگ‌دوزی، سرمه‌دوزی، پولک‌دوزی، منجوق‌دوزی و ملیله‌دوزی تزیین می‌شوند که زیبایی‌شان را بیشتر از هر نوع لباس دیگری به چشم می‌آورد. همچنین آن‌ها روی پیراهن، نیم‌تنه‌ می‌پوشند و دور کمرشان شال می‌بندند. روسری یا دستار آنان معمولا ملیله‌دوزی شده اما ممکن است به‌جای آن کلاو یا کلاه سر کنند. یک ریسه نیم پهلوی یا قطاره از کلاو آویزان و با هم روی سر محکم می‌شود. شلوار یا درپه در این نوع لباس محلی روی ساق‌ها آزاد و روی مچ پا تنگ می‌شود.
مردان چه می‌پوشند؟ اغلب مردان شلواری گشاد به نام «پاتول» می‌پوشند. نیم تنه‌های مختلفی به نام‌های چوخه و ملکی به تن می‌کنند. بر سرخود پارچه‌ای به نام دستار می‌پیچند یا کلاهی به نام «پیچ وکلاو» با نقش و نگارهایی زیبا بر سر می‌گذارند.

پیراهن‌های بلند و ساده در لباس‌های ترکمنی
ترکمن‌های ایران در استان گلستان و بخشی در خراسان‌شمالی، در دشت ترکمن صحرا و … سکونت دارند. بیشتر این مردمان هنوز هم سنت‌پوشیدن لباس‌های آبا و اجدادی خود را از یاد نبرده‌اند و بیشتر از هر لباس دیگری با پوشش محلی‌شان در کوچه و خیابان‌ها حاضر می‌شوند.
زنان چه می‌پوشند؟ پوشش بانوان ترکمنی عبارت است از کلاهکی بزرگ و استوانه‌ای شکل، پیراهنی بلند و ساده که اغلب به رنگ زرشکی، بنفش و قرمز است، شلواری که دم پای آن تنگ و از پارچه‌ای مرغوب و میان ساق آن گشاد و از کرباس سفید است، قبایی بلند از جنس ابریشم که روی یقه، مچ و حاشیه‌های دیگر آن را سوزن‌دوزی می‌کنند.
مردان چه می‌پوشند؟ پیراهن بلندی که تا زیر زانو می‌رسد و «دون» نام دارد، بخش اصلی لباس مردان ترکمن است. شلوار مردانه که گشاد است «بالاق» نامیده می‌شود. مردان ترکمن دو نوع بالاپوش دارند به نام‌های «چاکمن» که از پشم شتر بافته می‌شود و «ایچمک» که در زمستان استفاده و از پوست گوسفند دوخته می‌شود. «کونیک» که پیراهن آستین بلند بی‌یقه‌‌ای است، از دیگر اجزای لباس مردان ترکمن است. آن‌ها همچنین دو نوع کلاه دارند به نام های «بوریک» یا همان عرق‌چین که با سوزن‌دوزی تزیین شده و «تلپک» که کلاه پوستی با پشم‌های بلند است.

رنگ طبیعت بر تن پوش‌های گیلکی
زیبایی و سرزندگی خطه شمال کشور در طراحی و نوع پوشش مردم این منطقه بی‌تاثیر نبوده  ولباس‌های شاد و رنگارنگ مردان و زنان گیلک، موید همین ادعاست.
زنان چه می‌پوشند؟ لباس زنان شرق گیلان مشهور به لباس «قاسم آبادی» شامل یک روسری زیرین به نام مندیل است که به جای آن از کلاه هم استفاده و با تعداد زیادی سکه در قسمت پیشانی تزیین می‌شود. پیراهن لباس قاسم‌آبادی تفاوت خاصی با پیراهن‌های نقاط مختلف گیلان دارد و یکی از محبوب ترین‌ها در این حوزه است. دامن آن هم از پارچه ساده یا گل‌دار که روی آن با فرم استانداردی نواردوزی شده، تشکیل می‌شود. لباس زنان غرب گیلان «تالشی» و لباس زنان مرکزی گیلان با عنوان «رسوخی» معروف است. از سایر لباس های این خطه می‌توان از لَچَک، چادر شب، الجاقبا و شلیته نام برد. البته دامن‌های پرچین و جلیقه‌هایی که با پولک‌دوزی تزیین شده‌اند، در انواع لباس گیلکی مشترک است. این دامن‌ها با ظریف‌کاری، سوزن‌دوزی و منجوق‌دوزی تزیین می‌شوند.
مردان چه می‌پوشند؟ رنگ در لباس مردان گیلک کمتر از لباس زنان حضور دارد و جلیقه، کت و شلوار چروداری(که در غرب گیلان دم‌پایی تنگ و در شرق دم‌پایی راسته دارد)، قدک و کلاه از بخش‌های اصلی لباس مردان این خطه است.

لباس بلوچی، گران‌ترین لباس محلی ایرانی با طرفداران جهانی
لباس زنان بلوچ بیشتر از مردان بلوچستان شهرت دارد. این لباس‌ها یکی از گران‌ترین پوشاک سنتی ایران است و سوزن دوزی لباس‌های زنانه بلوچ شهرتی جهانی دارد. به‌ویژه لباس زنان، از طرح‌های اصیل ایرانی الهام گرفته و محدود به یک رنگ خاص نیست. بعضی از محققان سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان را شبیه نقش سنگ‌نگاره‌های تاریخی می‌دانند.
زنان چه می‌پوشند؟ لباس بلوچی زنانه به رنگ‌های شاد و متنوع دوخته می‌شود و سوزن‌دوزی هنرمندانه‌ای دارد. البته ارزشمندی و قیمت بالای لباس بلوچی فقط به‌خاطر سوزن‌دوزی نیست؛ الیاف ابریشمی که در بافت لباس به‌کار می‌رود، ارزشش را چند برابر کرده است. زنان بلوچ همچنین چادری به‌نام دولاق دارند، روبنده، کلاه، دستمال یا چارقد هم برای پوشاندن سر به‌کار می‌برند. قبا، جلیقه، دامن گشادی به اسم تمبو و پیراهنی بلند که از دو طرف چاک دارد، کامل‌کننده‌ لباس آن هاست. بخش دیگر لباس بلوچی، سوزن‌دوزی‌ است که از پا تا زیر زانو را می‌پوشاند و اسمش چاقچور است. سرپوش زنان جوان به رنگ‌های شاد است و زنان مسن‌تر رنگ تیره را برای سرپوش ترجیح می‌دهند.
مردان چه می‌پوشند؟ لباس بلوچی مردانه اغلب سفید است و شامل شلواری‌ است گشاد در کنار پیراهنی بلند، عرقچین و دستاری که دور سر می‌پیچند. لنگی هم به نام پتو دور خودشان می‌پیچند.

 
حفظ اصالت لباس محلی در سیستان 
مردم سیستان جزو معدود اقوامی هستند که هنوز اصالت لباس‌هایشان را حفظ کرده و در پوشیدن لباس های مخصوص قوم خود بسیار متعهد هستند. اگر به سیستان سفر کنید، کمتر کسی را می‌بینید که لباس غیر محلی به تن کرده باشد. این قوم حتی در سفر خود به شهرهای مختلف هم از پوشیدن لباس‌های محلی و زیبای خود دست نمی‌کشند و شما آن‌ها را در شهرهای مختلف دیده و از ظاهرشان تشخیص داده‌اید که اهل کدام خطه از کشورمان هستند.
زنان چه می‌پوشند؟ لباس محلی زنان سیستانی شامل پیراهن تاجیک با سجافی مزین به گلدوزی، شلواری به نام کوتَنَه و پیراهن دو گریبانه است همچنین جلیقه، کتی کوتاه که با نوار تزیین می‌شود، لچک یا دستمال سر، سرپوش یا چارقد، روبند و تنبان از سایر لباس های زنان این بخش از کشور است.
مردان چه می‌پوشند؟ لباس محلی مردان سیستان شامل پیراهن چل تریز، پیراهن گشاد و پرچینی که قد آن تا میان ساق پا می‌رسد، پیراهن برچاک، پیراهنی بلند و گشاد تا پایین زانو که درقسمت پایین دامن گشادتر است و شلوار پرچینی است که لیف‌های برگردان دارد و از دو ساق و یک میان ساق فراخ تشکیل شده‌ است.

تاثیر سن و موقعیت‌اجتماعی بر پوشش‌های لری
لباس مردمان بختیاری و غیور مردان لر، نشانه‌ای از مردانگی و غیرت مثال زدنی آن‌هاست. مردمان بختیاری حتی در مناطق شهری هنوز هم از لباس‌های دیرینه خود استفاده می‌کنند و این پوشش را افتخاری برای خود می‌دانند. اقوام عشایر بختیاری و قشقایی عمدتا در جنوب غربی ایران زندگی می‌کنند.
زنان چه می‌پوشند؟ عواملی مانند آب‌وهوا، محیط، منطقه و سن‌وسال بر طراحی و رنگ لباس زنان بختیاری اثرگذار است. زنان جوان‌تر لباس‌های روشن و رنگی به تن و زنان مسن معمولا از رنگ‌های تیره استفاده می‌کنند. یکی از لباس های محلی زنان بختیاری،‌ مینا، روسری مستطیل بزرگی از جنس حریر است. لچک هم کلاهی است که زیر مینا به سر گذاشته و با سکه و مروارید و …تزیین می‌شود. جومه، پیراهنی است که زیر آن شولاقری که دامن پرچین بلندی است، پوشیده می‌شود و جلیقه‌ای از جنس مخمل، کامل‌کننده‌ این پوشش زیبا و رویایی است.
مردان چه می‌پوشند؟ لباس مردان بختیاری شامل شلواری بسیار گشاد، کلاه نمدی و بالاپوشی به نام چوقاست که از پشم گوسفند بافته می‌شود. زیر چوقا کت و پیراهن به تن می‌کنند که جنس و رنگ کت و پیراهن به سن و موقعیت اجتماعی افراد بستگی دارد.

لباس عرب های خونگرم ایرانی
لباس محلی مردم خوزستان در جنوب کشورمان و استان خوزستان به دلیل گرمای طاقت فرسای هوا، پوششی متفاوت از دیگر مناطق است.
زنان چه می‌پوشند؟ پوشش زنان عبایه یا همان عبا، چادری مشکی رنگ و آزاد است که در دو طرف آن دو بریدگی آستین مانند وجود دارد و روسری بزرگی به نام شیله با جنسی نازک و ابریشم گونه است. چِلاب هم گیره‌ای نقره‌ای رنگ یا طلایی است که برای مهار کردن شیله روی سر از آن استفاده می‌شود. همچنین عُصابه، پارچه‌ای سیاه رنگ است که اغلب زنان میان سال به دور سر خود می‌بندند.
مردان چه می پوشند؟ مردان خوزستانی لباسی بلند و غالبا سفید رنگ به نام دشداشه( یقه دار و بی یقه) که تا مچ پاها کشیده می‌شود، به تن می‌کنند. لباسی نخی از جنس پشم به نام خاچیه یا بشت هم در پوشش مردم این خطه از کشورمان مرسوم است که روی دشداشه می‌پوشند. این روپوش که یقه دوزی‌های زیبایی دارد، در بین مردان مرسوم بوده و به رنگ‌های مختلفی دیده می‌شود. آنان همچنین برای حفاظت از سر و گردن و صورت، پارچه ای بلند به نام «چفیه» روی سر خود می‌اندازند. چفیه در رنگ‌های سفید و سیاه و سفید و سبز رنگ است. حلقه نخی بافته شده و ضخیم به نام عقال روی چفیه و سر قرار می‌گیرد و نگه دارنده آن روی سر است.

 
منابع این پرونده: مهر، آلابست، الی‌گشت، ویکی‌پدیا، آلابست 

نویسنده : نسیم سهیلی | روزنامه‌نگار