هرساله، صدها برنامه جدید در فروشگاه‌های برنامه رونمایی می‌شوند. بسیاری از این برنامه‌ها می‌توانند به بهبود زندگی روزمره ما ازجمله آموزش، سرگرمی، سلامتی و… کمک کنند. درحالی‌که بسیاری از این برنامه‌ها مفید و بی‌خطر هستند اما بسیاری از آن‌ها هم می‌توانند تهدیدی برای کودکانتان باشد.
درحالی‌که برخی افراد از رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان راهی برای دسترسی و ارتباط با دیگران استفاده می‌کنند، ما باید مراقب کودکانمان در استفاده از این شبکه‌های مجازی باشیم زیرا رسانه‌های اجتماعی می‌توانند راه را برای ورود به محتوای مضر مانند پورنو، خودآزاری، خودکشی و… باز کنند. به‌عنوان والدین وظیفه ما این است که از کودکان خود در برابر خطرات و تهدیدات فضای مجازی که نه‌تنها به حریم خصوصی بچه‌ها بلکه به زندگی آن‌ها آسیب می‌رساند، محافظت کنیم.
جالب است بدانید که بسیاری از کودکان و نوجوانانی که از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، اعتراف کرده‌اند که برای استفاده از برنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی موارد زیر را تجربه کرده‌اند:
– افرادی غریبه با آن‌ها تماس گرفته و یا به آن‌ها پیام داده‌اند که باعث شده آن‌ها احساس ترس، نگرانی یا اضطراب کنند.
-تقریباً نیمی از نوجوانان (۴۷%) گزارش داده‌اند که به‌صورت آنلاین پیام‌های تهدیدآمیز یا غیراخلاقی دریافت کرده‌اند.
-تصاویر جنسی را از طریق تبلیغات، فیلم و عکس‌هایی که متناسب با سن آن‌ها نیست، دیده‌اند.
-برای دسترسی به وب‌سایت‌ها و برنامه‌ها، سنشان را به‌دروغ وارد کرده‌اند.
گزارشی در سال ۲۰۱۶ از مرکز تحقیقات زورگویی سایبری نشان داد که ۳۳,۸% کودکان بین سنین ۱۲ تا ۱۷ سال در طول زندگی خود قربانی مزاحت اینترنتی شده‌اند. دختران (۴۰,۶%) بیشتر قربانی آزار و اذیت اینترنتی در مقابل پسران (۲۸,۸%) می‌شوند. همچنین از میان شبکه‌های اجتماعی، اینستاگرام بیشترین گزارش را در مورد کودکان و نوجوانانی که مزاحمت اینترنتی را تجربه کرده‌اند، دارد.
والدین غالباً بدون توجه به عواقب احتمالی شبکه‌های مجازی، کودکان را بدون نظارت در این فضای پرخطر رها می‌کنند و این جای تأسف دارد زیرا آزار و اذیت اینترنتی و تماشای تصاویر و فیلم‌های پورن در این فضا می‌تواند منجر به اثرات منفی قابل‌توجه و طولانی‌مدت مانند اضطراب، افسردگی، احساس ناامیدی، استرس زیاد و خودکشی شود.
به خاطر داشته باشید که هیچ برنامه‌ای به‌خودی‌خود خطری ندارد اما بسیاری از آن‌ها فرصتی را برای کودکان ایجاد می‌کنند تا از گزینه‌های نامناسب استفاده کرده و فرزندان شما را در معرض طیف وسیعی از پیام‌های جنسی و ناخواسته قرار دهند. در ادامه با پرطرفدارترین و درعین‌حال پرخطرترین این برنامه‌ها آشنا شوید:
لایکی
لایکی یک شبکه اجتماعی جدید ساخته کشور سنگاپور و توسعه‌یافته کشور چین است که برای ساختن دابسمش، ویرایش و تنظیم فیلم به‌صورت حرفه‌ای استفاده می‌شود. متأسفانه بیشتر رنج سنی این شبکه اجتماعی را کودک و نوجوان تشکیل می‌دهد. این شبکه اجتماعی در ایران فیلتر است ولی افراد به‌راحتی با فیلترشکن وارد لایکی می‌شوند. لایکی یک برنامه فیلم‌محور است که نوجوان فیلمی کوتاه از خود می‌گیرد، تدوین می‌کند و با دیگران به اشتراک می‌گذارد. این برنامه آن‌قدر بین کودک و نوجوان محبوبیت پیداکرده که حتی اینستاگرام به دنبال خرید آن است. یکی از آسیب‌های جدی این نرم‌افزار این است که لایک‌ها سطح دارد یعنی اگر لایک و کامنت زیاد داشته باشید به سطح بالاتر رفته و الماس دریافت می‌کنید؛ هرچه الماس‌ها بیشتر شود می‌توانید به‌صورت ارزها و پول‌های دیجیتال آن‌ها رو بفروشید و منبع درآمدی کسب کنید. این مسئله باعث شده تا کودکان و نوجوانان برای جمع‌کردن لایک و فالور دست به عریان‌نمایی بزنند. متأسفانه در کشور هیچ قانونی برای فضاهای مجازی لایکی نداریم.
یوتیوب
یوتیوب یکی از برنامه‌های پرطرفدار در میان تمام رده‌های سنی است. این برنامه در سال ۲۰۰۵ شروع به کار کرد و آن‌قدر در بین بچه‌ها محبوب بود که در سال ۲۰۱۵ این وب‌سایت تصمیم گرفت YouTube Kids را مخصوص کودکان ایجاد کند اما از بدو تأسیس با مشکلاتی روبرو شد. YouTube مطالب مربوط به بزرگ‌سالان را از محتوای مربوط به بچه‌ها جدا می‌کند و محتوای کودکان را به YouTube Kids می‌فرستد اما از زمان آغاز به کار، کاربران متوجه محتواهای نامناسبی مانند کارتون‌های جنسی، شخصیت‌هایی با رفتارهای خطرناک، مکالمات صریح بزرگ‌سالان درباره پورنو گرافی- خودکشی و خشونت خانوادگی شدند. این برنامه در تمام دیوایس‌ها ازجمله موبایل، لب تاپ، کامپیوتر و حتی تلویزیون‌ها هوشمند از طریق فیلترشکن قابل‌دسترسی است. اگرچه غالباً کودکان از یوتیوب برای پیدا کردن فیلم، بازی، دستورالعمل ساخت کاردستی و… استفاده می‌کنند اما محتواهای غیراخلاقی و نظرات و انتقادات رکیک کاربران در مورد فیلم‌ها، چیزهایی است که قابل‌کنترل نبوده و کودکان ممکن است به آن‌ها دسترسی پیدا کنند.
واتس‌اپ
این اپلیکشین راهی ارتباطی برای ارسال پیام متنی، صوتی و تصویری است. این اپلیکیشن قابلیتی برای کنترل کردن سن کاربر ندارد و هنگام ثبت حساب کاربری فقط از افراد شماره تلفن می‌خواهد. به همین دلیل بسیاری از کودکان بدون محدودیت سنی در این شبکه حضور دارند و میزان استفاده از این نرم‌افزار در دوران شیوع کرونا و تحصیل اینترنتی بیشتر شده است. از دیگر معایب این اپلیکیشن این است که در قسمت تنظیمات آن گزینه‌ای برای کنترل محتوا توسط والدین وجود ندارد. همچنین درصورتی‌که عکس و ویدیوی نامناسبی برای کودک ارسال شود، امکان گزارش آن وجود ندارد.
اسکایپ
اسکایپ یکی از قدیمی‌ترین برنامه‌های کاربردی بدون فیلتر برای برقراری تماس تصویری و صوتی است. یکی از بزرگ‌ترین نقاط ضعف این اپلیکیشن که نه‌تنها برای کودکان بلکه برای بزرگ‌سالان هم خطرناک است، ضعف امنیتی این برنامه است. به‌گونه‌ای که این برنامه دستگاه را در اختیار هکر قرار داده و هکرها در صورت استفاده از این باگ می‌توانند به تمام بخش‌های سیستم‌عامل دسترسی کامل داشته باشند.
اینستاگرام
اینستاگرام یکی دیگر از شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار و بدون فیلتر در ایران است که کاربران می‌توانند تصاویر خود را ویرایش کرده و با دیگران به اشتراک بگذارند و با دریافت لایک و کامنت نظر دیگران را درباره خودشان جویا شوند. طبق تحقیقات انجمن بهداشت عمومی (Royal Society for Public Health) اینستاگرام به‌عنوان بدترین و مضرترین شبکه اجتماعی پرکاربرد در دنیا لقب گرفته است. از معایب این شبکه اجتماعی برای کودکان می‌توان به مشاهده تصاویر مستهجن و کامنت‌های غیراخلاقی، برقراری روابط خطرناک و خارج از عرف با افراد ناشناس، انتشار تصاویر نامعقول، نارضایتی از زیبایی خود و… اشاره کرد.
تلگرام
بر اساس تحقیقات شرکت نوین هاب، تلگرام باوجود فیلتر بودن یکی از محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی ایرانیان است. باوجودآنکه محدودیت سنی برای استفاده از تلگرام ۱۶ سال است اما هیچ راهی برای کنترل سن در این برنامه وجود ندارد. تلگرام قابلیت اشتراک تصاویر، فایل صوتی، متن و تشکیل گروه را دارد. یکی از خطرات مهم تلگرام برای کودکان چت‌های مخفی و گفتگوهایی است که بعد از مدتی ناپدید می‌شوند. این یعنی کودک می‌تواند با افراد ناشناسی صحبت کند و بعد هیچ ردی از آن مکالمات باقی نماند. همچنین بازنشر پیام‌ها از گروه‌های مختلف حاوی نام کاربری است؛ یعنی اگر کودک شما پیامی را بازنشر کند، حساب کاربری او در اختیار دیگران قرارگرفته و افراد غریبه می‌توانند از این طریق با کودک شما ارتباط برقرار کرده و او را مورد آزار و اذیت و سوءاستفاده جنسی قرار دهند. امکان پاک کردن پیام از گروه و یا گفتگوهای دونفره از ویژگی‌های دیگری است که این برنامه را برای کودکان خطرناک‌تر کرده و امکان کنترل والدین را تقریباً به صفر می‌رساند.
نویسنده : هدی سادات پاکنهاد
