خراسان/ داستان سینا ۶ ساله و تحلیل آن، توصیه‌هایی دارد به پدرومادرهایی که نمی‌دانند چگونه خصلت با انصاف‌بودن را در کودکان‌شان پرورش دهند
این سوال که چگونه عدالت را به کودکان‌مان آموزش بدهیم تا در بزرگ سالی، آدم‌های منصفی باشند، توسط بسیاری از والدین در جلسات مشاوره مطرح می‌شود. داستان امروز و تحلیل آن در همین باره است. در این مطلب از کلیدهای پرورش خصلت مهم و کاربردی عدالت در کودکان گفتیم.
داستان
یک‌پنجم کیک مال تو، چهار پنجمش مال من!
سینای شش ساله وقتی در مهمانی یکی از اقوام، کیک کوچک شکلاتی را در کیفم دید، گفت: «خاله می شه کیکت رو بدی من بخورم؟» گفتم: «باشه ولی باید با برادرت تقسیم کنی چون شاید اون هم دلش بخواد.» سینا قبول کرد و کیک را به دستش دادم. برادر کوچک ترش کنارش ایستاده و منتظر بود سهم خودش را دریافت کند. سینا کیک را طوری تقسیم کرد که چهار پنجم کیک به خودش رسید و یک پنجم باقی مانده را به دست برادرش داد! برادر کوچک تر کمی غرولند کرد اما سینا اعتنایی نکرد و سریع کیک را در دهانش جا کرد. کمی چپ‌چپ نگاهش کردم اما قبل از این که حرفی بزنم، رفت به اتاقش. بعد از شام، وقتی مردها در حال بحث‌های همیشگی بودند و زن‌ها مشغول شستن ظرف‌ها و تمیز کردن آشپزخانه، زیرچشمی نگاهی به سینا انداختم که رو‌به‌روی تلویزیون دراز کشیده بود و مستندی درباره حیوانات را تماشا می‌کرد. بچه‌های خودم و برادرش مدام اعتراض می‌کردند که «بزن اون کانال، می‌خوایم شبکه پویا نگاه کنیم!» سینا اما هیچ اعتنایی نمی‌کرد. تا این‌که کم‌کم کار به داد و بیداد و دعوا کشید. رفتم نزدیک سینا و گفتم: «سه نفر از بچه‌ها می خوان پویا نگاه کنند اما فقط شما یک نفر هستی که دوست داری مستند حیوانات رو ببینی، الان ۱۰دقیقه است داری تلویزیون می‌بینی، به نظرم بهتره ۳۰دقیقه، یعنی سه تا ۱۰دقیقه هم بچه‌های دیگه شبکه پویا نگاه کنند تا دوباره نوبت شما بشه!» سینا بدون این که نگاهی به من بیندازد، گفت: «به من چه که دوست دارن پویا نگاه کنند، من می خوام سوسمارها رو نگاه کنم!» گفتم: «اما شما یک نفر هستی و اون‌ها سه نفر هستند!» سینا شانه‌اش را بالا انداخت و گفت: «به من چه!» شاید او خیلی مقصر نباشد چون پدر و مادرش باید مفهوم عدالت را به او آموزش می‌دادند تا چنین رفتاری را از خودش بروز ندهد.
تحلیل داستان
چگونه عدالت را به کودکان آموزش دهیم؟
درست همانند سایر صفات مثبت، برای این که فرزندانی عادل و با انصاف پرورش دهیم باید در درجه اول خودمان به عنوان والدین، انسان‌هایی عدالت پیشه باشیم. اگر خودمان بین فرزندانمان فرق می‌گذاریم، به یکی بیشتر و به دیگری کمتر محبت و توجه می‌کنیم، اگر مدام فرزندمان را از نظر هوش، نمره و پیشرفت با بچه‌های دیگر مقایسه می‌کنیم، اگر همیشه بهترین چیز را برای خودمان برمی‌داریم و دیگران را نادیده می‌گیریم، اگر خودمان نوبت را رعایت نمی‌کنیم یا حق و حقوق دیگران را زیر پا می‌گذاریم، چطور می‌توانیم انتظار رفتاری عادلانه از فرزندمان داشته باشیم؟ پس قبل از هر کار دیگری، باید انصاف و عدالت را در خودمان پرورش دهیم.
آموزش عدالت در بستر بازی
اگر می‌خواهید فرزندتان منصفانه بازی کند، باید قوانین یک بازی عادلانه را به او آموزش بدهید. بهترین زمانی که می‌توانید این قوانین را به او آموزش دهید، زمانی است که خودتان با او بازی می‌کنید:
۱- ابتدا درباره بازی‌های مورد علاقه فرزندان‌تان با هم صحبت کنید و بر سر انتخاب بازی با آن‌ها به توافق برسید. اگر به توافق رسیدن سخت بود، می‌توانید از شیر یا خط استفاده کنید یا زمان را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که به چند بازی بپردازید، مثلاً «۲۰ دقیقه فوتبال بازی می‌کنیم و ۲۰دقیقه وسطی».
۲- قبل از شروع بازی قوانین آن را با هم مرور کنید و بگویید هیچ کس حق ندارد وسط بازی قوانین را تغییر دهد.
۳- به بازیکنان دیگر کمک و با آن ها همکاری کنید. سعی کنید حداقل دو بار قبل از تمام شدن بازی، هم تیمی‌های خودتان را تشویق کنید.
۴- هیچ وقت از بازی خودتان یا دیگران شکایت نکنید. اگر نمی‌توانید حرف‌های مثبت بزنید، فقط ساکت بمانید. از همه مهم تر این که هیچ‌وقت دیگران را «هو» نکنید.
۵- همیشه بازی را با جملات مثبت تمام کنید. با حریفتان دست بدهید و از آن‌ها به دلیل بازی خوبشان تشکر کنید و بگویید دوست دارید باز هم با آن‌ها بازی کنید. سپس در جمع کردن وسایل بازی و مرتب کردن محل بازی به یکدیگر کمک کنید.
آموزش انصاف از طریق تقسیم وسایل
این که کودکان یاد بگیرند وسایل‌شان را به دیگران بدهند، فقط روشی برای دوست یابی و حفظ دوستانشان نیست بلکه به پرورش انصاف و عدالت هم کمک می‌کند. از سه طریق می‌توان این رفتار را در کودک تقویت کرد:
برای تقسیم کردن وسایل محدوده تعیین کنید| پیش از این که دوست کودک‌تان از راه برسد، درباره تقسیم وسایل و اسباب بازی‌هایش با دوستش، با او حرف بزنید و او را برای این کار آماده کنید. می‌توانید از فرزندتان بخواهید وسایلی را که دوست ندارد دیگران به آن‌ها دست بزنند، کنار بگذارد. این روش به خصوص برای کودکان ۵ تا ۹سال بسیار مفید است و باعث می‌شود راحت‌تر اسباب بازی‌هایشان را در اختیار کودکان دیگر قرار دهند.
فرزندتان را به تقسیم وسایلش تشویق کنید| برای برخی از کودکان بسیار سخت است که وسایل خود را به دیگران بدهند. هر زمان مشاهده کردید فرزندتان وسایلش را در اختیار دیگران قرار می‌دهد، حتماً او را تشویق کنید، مثلاً بگویید: «دیدم که عروسک‌هات رو بین دوستات تقسیم کردی، این کارت خیلی خوب بود».
بر تأثیر تقسیم وسایل تاکید کنید| باید به زبانی ساده، برای کودک توضیح دهید که چرا باید وسایلش را به دیگران بدهد، مثلاً بگویید «این کار باعث شادی بچه‌های دیگه می شه» یا «اگر این کار رو بکنی، بچه‌ای که داره گریه می‌کنه، از گریه کردن دست بر می‌داره».
نویسنده : زهرا وافر | کارشناس‌ارشد روان شناسی‌بالینی
