حتما «کازابلانکا» را دیده‌اید و بازی اینگرید برگمن را به خاطر دارید؛ صدایی که به صورتی ویژه روی نقش او نشسته بود، صدا کسی نبود جز شهلا ناظریان. گوینده نقش همفری بوگارت هم در آن فیلم کسی نبود جز حسین عرفانی که با همسرش (شهلا ناظریان) در کار دوبله فعالیت می‌کرد.
اگر عشق ریک بلین (بوگارت) و الزا لاند (برگمن) در «کازابلانکا» به جایی نرسید، ولی دوبلورهای آن‌ها، یک عمر زندگی موفق و شاد را در کنار هم سپری کردند و با فاصله سه سال و نیم از هم، چشم از جهان فروبستند. حسین عرفانی، ۲۱ شهریور ۱۳۹۷ درگذشت و شهلا ناظریان، دیشب (یکشنبه ۴ اردیبهشت ۱۴۰۰) از دنیا رفت. این دو گوینده و هنرمند، اگرچه امروز پیش ما نیستند، ولی یک جهان خاطره و صدا برای ما به یادگار گذاشتند.
ناظریان در بیش از نیم قرن کار دوبله، به جای هنرپیشه‌های سرشناس خارجی چون لورن باکال، سوفیا لورن، دایان کیتون، راکوئل ولش، فی داناوی، آن مارگرت، کاترین اسپاک، کاترین راس، الیزابت تیلور، جولی کریستی، سیلوا کوشینا، ژاکلین بی سه، کاترین دنوو، میشل مرسیه، و… حرف زد و جدا از آن، در برنامه‌های رادیویی چون «صبح جمعه با شما»، گویندگی کرد.
به دلیل درگذشت این هنرمند پیشکسوت در عرصه گویندگی و دوبلاژ، به گفت‌وگو با بهروز رضوی، ناصر ممدوح و سعید توکل پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
شهلا ناظریان یادگار حسین عرفانی برای ما بود
بهروز رضوی درباره فوت شهلا ناظریان می‌گوید: «خانم ناظریان از همکاران قدیم ما هستند و از شنیدن خبر درگذشت‌شان بسیار جا خوردم، چون اخیرا حسین عرفانی هم درگذشت و خانم ناظریان به نوعی یادگار ایشان برای ما بودند. امیدوارم که روحشان قرین رحمت الهی باشد.»
او ادامه داد: «اولین مواجهه من با ایشان به پیش از انقلاب باز می‌گردد و می‌توانم بگویم او از همکاران بسیار هنرمند و محترم ما بودند که همیشه هم در کنار مرحوم حسین عرفانی عزیز حضور داشتند. این اتفاق ناگوار را به همه اهالی هنر تسلیت می‌گویم.»
اولین‌بار خانم ناظریان به همراه مادرشان به استودیو دوبلاژ آمدند
ناصر ممدوح از دیگر هنرمندانی است که سابقه همکاری متعددی با شهلا ناظریان داشته است. او درباره درگذشت این هنرمند می‌گوید: «در گذشت شهلا ناظریان برای من غیرقابل باور است، عزیزان ما همین‌طور پشت هم ما را ترک می‌کنند. پس از شنیدن این خبر بسیار شوکه شدم و حالم اصلا مساعد نیست. خانم ناظریان یک گوینده به تمام معنا بود، یک گوینده بسیار ماهر که کارنامه بسیار درخشانی داشت و از صداهای ماندگار بود. ایشان از نظر اخلاقی هم بسیار خوش برخورد، خوش‌رو و خوش صحبت بودند.»
ممدوح ادامه می‌دهد: «درگذشت این افراد برای جامعه گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم یک ضایعه است. هرچند که این اواخر ایشان کم کار شده بودند ولی بازهم وجودشان برای ما مغتنم بود، من بسیار از این مسئله متاثر شدم، به کسانی که با هنر و صدای ایشان آشنایی دارند تسلیت می‌گویم مخصوصا به دخترشان مهسا عرفانی که غم سنگینی را متحمل می‌شوند.»
این گوینده، اولین برخوردخود با شهلا ناظریان را چنین به یاد می‌آورد: «اولین‌باری که با ایشان آشنا شدم، به سال ۱۳۴۰ باز می‌گردد. آن زمان تازه وارد این حرفه شده بودم و ایشان گاهی به همراه مادرشان به استودیو می‌آمدند. آن زمان سن بسیار کمی داشتند، در واقع کودک بودند. پس از مدتی به دوبله علاقه‌مند شدند و وارد این کار شدند و در نقش‌های بسیاری صحبت کردند.»
او درباره بهترین نقش یا هنرپیشه‌ای که ناظریان به جایش سخن گفته است، توضیح می‌دهد: «این بزرگان و پیشکسوتان همه نقش‌ها را گفتند و جای همه شخصیت‌ها صحبت کردند، نمی‌توان تشخیص داد که کدام نقش‌شان بهتر بود.»
عشق حسین عرفانی و شهلا ناظریان در کار هم نمایان بود
سعید توکل، تهیه‌کننده و کارگردان برنامه‌های رادیویی درباره درگذشت شهلا ناظریان می‌گوید: «خبر غم انگیز وتاسف بار از دست دادن هنرمند بی بدیل عرصه صدا، دوباره ابر اندوهی را بر آسمان قلب هنردوستان نشاند. سابقه آشنایی و آغاز همکاری من با استاد شهلا ناظریان به سال ۱۳۶۸ در برنامه «صبح جمعه باشما» برمی‌گردد. از این اسطوره شریف و باذکاوت، برنامه‌های شنیدنی فراوانی در آرشیو داریم. دامنه همکاری خانم شهلا ناظریان با گروه ما سال‌ها ادامه داشت و در برنامه‌های «قند و نمک» و «جمعه ایرانی» رادیو و همچنین درسیما با برنامه‌های «تهران ساعت ۲۰»، «لبخند نوروزی ولبخند پیروزی» و ایفای نقش درتئاتر «ماجراهای آقای ملون» ادامه یافت. دقت و استعداد خارق‌العاده مرحوم شهلا ناظریان، درس و الگویی بزرگ و شاخص بود که همواره عملکرد دیگرهنرمندان را با ایشان می‌سنجیدیم.»
او با اشاره به خصوصیات اخلاقی شهلا ناظریان ادامه می‌دهد: «از صفات بارز ایشان می‌توانم به توانایی در ایفای نقش‌های متفاوت اشاره کنم. از برنامه‌های طنز گرفته تا برنامه‌های رادیویی، ایشان مهارت بالایی داشتند. ما برنامه «قند و نمک» را حدود دو سال در تلویزیون می‌ساختیم و ایشان و آقای عرفانی در کنار هم در این برنامه حضور داشتند. یک زمانی هم یک نمایشی به نام «در این خانه چه خبر است» را روی صحنه تئاتر بردیم که هر دو عزیز در این کارها حضور داشتند. البته توانایی اصلی این دو هنرمند، در عرصه دوبلاژ بود اما وقتی که آقای نوذری به برنامه «صبح جمعه با شما» آمدند، باعث دعوت و بازگشت بسیاری از این هنرمندان چون حسین عرفانی، منوچهر والی‌زاده، شهلا ناظریان، اصغر افضلی، مینو غزنوی، کنعان کیانی و… به رادیو شدند که در ادامه یک تیم بزرگ از هنرمندان را تشکیل دادند و آن تحول بزرگ و اتفاق خوب رخ داد.»
توکل می‌افزاید: «خانم ناظریان در کارشان بسیار دقت داشتند و با صمیمیت و حوصله زیاد کار را انجام می‌دادند. همه این موضوع را می‌دانند که رادیو از لحاظ درآمد مالی، بسیار ضعیف‌تر از دیگر عرصه‌هاست اما خانم ناظریان کاری با مادیات نداشتند و صرفا برای علاقه کار در رادیو را هم دنبال می‌کردند.»
او درباره همکاری حسین عرفانی و شهلا ناظریان در کنار هم در بسیاری از پروژه‌ها می‌گوید: «حسین عرفانی و شهلا ناظریان اعضای یک خانواده بودند و ما همیشه می‌دیدیم که خانم ناظریان، بسیار مراقب اجرای درست زوج خود یعنی آقای عرفانی بودند. ایشان حافظه بسیار قوی و دقت بالایی داشتند و معمولا به آقای عرفانی در سرعت و ریتم کلام کمک می‌کردند. این اتفاق تا جایی رخ می‌داد که وقتی می‌گفتند این نقش را آقای عرفانی و خانم ناظریان با هم می‌گویند، خیال همه ما راحت بود که خانم ناظریان مانند یک کارگردان به همسرشان کمک می‌کنند. در واقع عشقی را که در زندگی‌شان داشتند، در کار هم به نمایش می‌گذاشتند. هر دو عزیز هم هوش بسیار بالایی داشتند. حتی زمان تمرین تئاتر «در این خانه چه خبر است»، ایشان خیلی یار و یاور آقای عرفانی بودند.»
او در پایان گفت: «سالیان قبل، آقای عرفانی و خانم ناظریان، ما را چندباری به خانه‌شان دعوت کردند و دیدیم که نه تنها در کارشان انسان موفقی هستند، بلکه در امر خانه‌داری هم بسیار زبردست بودند و دستپخت بسیار عالی داشتند.»
مهسا بهادری
