زنان در دنیا نیمی از جمعیت را تشکیل می‌دهند. پرداختن به موضوعات مربوط به این قشر و بررسی نیازها و تلاش برای رفع آنها یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دولت‌ها در امر سیاستگذاری و هدفگذاری است. چند سالی است که در کشور ما کاهش جمعیت و حرکت به سمت سالمندی به یک چالش اساسی بدل شده، از آن جایی که در کنار بحث بهداشت و افزایش امید به زندگی به دلایل عدیده آمار ازدواج چندان افزایشی نداشته، این نیاز دیده می‌شود که بیشتر از گذشته باید در خصوص افزایش آمار ازدواج و فرزندآوری کار کرد. رفع نیازهای زنان و ایجاد مسیرهای جدید در جهت رشد و تعالی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و ایجاد بسترهای مناسب در این رابطه اجتناب‌ناپذیر است. از سویی از آن جایی که در دولت‌های قبلی اقدامات اساسی که بتواند رهاوردی در زمینه ارتقای سطح کمی و کیفی زندگی زنان داشته باشد، انجام نپذیرفته یا برخی طرح‌ها نیمه کاره رها شده بودند، در دولت سیزدهم وظیفه معاونت رئیس جمهور در حوزه زنان و خانواده بسیار مهم می‌نماید.
انسیه خزعلی، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده با اشاره به اهمیت موضوع به «ایران» می‌گوید: معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده در راستای تکالیف خود در اسناد بالادستی از قبیل سند تحول دولت مردمی و سند برنامه ششم توسعه در چندین بخش در سال گذشته اموری را به انجام رسانده است. از جمله سیاستگذاری و تدوین لوایح و اصلاح قوانین که یکی از مهم‌ترین وظایف ستادی معاونت زنان و خانواده است. لزوم سیاستگذاری‌هایی که قابلیت اجرا و عملیاتی شدن داشته باشد، با توجه به اشراف این معاونت بر مشکلات و مسائل زنان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این زمینه برخی اقدامات نهایی شده و به شکل قانون درآمده و مراحل تصویب و ابلاغ را سپری نموده است، برخی نیز در نوبت تصویب در ستاد ملی زن و خانواده قرار دارد و برخی از قوانین در دست تدوین و ارائه جهت تصویب می‌باشد. بعضی از قوانین هم در دست کارشناسی‌های تخصصی و در فاز نخست آغاز شده است که در چند بخش به این قوانین که نهایی شده به‌صورت جداگانه اشاره می‌کنم.
او در اولین موضوع طرحی در رابطه با مشاوران زن را مورد واکاوی قرار داده و توضیح می‌دهد: در ابتدا طرح ارتقای ساختار مشاوران زن را مطرح می‌کنم که بر مبنای سیاست‌های کلی برنامه ششم و تکلیف بازآرایی ساختار مشاوران امور بانوان انجام یافته و مصوبه‌ای تحت عنوان برنامه‌ریزی، هدایت، وحدت رویه و نظارت بر عملکرد دستگاه‌ها در امور زنان و خانواده در اولین جلسه ستاد ملی زن و خانواده مورخ ۲۷/۰۱/۱۴۰۱ انجام پذیرفت و مقرر شد، پستی هم تراز معاون وزیر یا مدیرکل به مشاوران زن دستگاه‌های اجرایی اختصاص یابد و از مشاوران مذکور در شوراهای تصمیم‌گیری دعوت به عمل آید و از نظرات آنها بهره‌گیری شود. همچنین در زمینه دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های دستگاهی نظرات معاونت زنان از طریق مشاوران در حیطه‌های خانواده و جمعیت اعمال شود. مورد بعدی ایجاد صندوق ضمانت در حوزه اشتغال برای زنان سرپرست خانواده‌ای است که فاقد پوشش حمایتی هستند و در دهک‌های یک تا ۵ قرار دارند. این قانون نیز در جلسه مورخ ۲۷/۰۱/۱۴۰۱ ستاد ملی زن و خانواده با حضور ریاست جمهور، تصویب و مبلغ ۵۰۰ میلیارد ریال توسط صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون به این امر اختصاص یافت. همچنین در هماهنگی با وزارت اقتصاد و از طریق بانک رفاه کارگران مبلغ یکصد میلیارد ریال جهت توسعه پوشش دهی این صندوق اختصاص یافت. این صندوق صدور ضمانتنامه تا سقف یکصد میلیون تومان را در حوزه اشتغال برای زنان سرپرست خانوار به عهده دارد.
معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده با بیان اینکه طبق دستور رئیس جمهور و با ابلاغ معاون اول کلیه دستگاه‌های اجرایی موظف هستند، مشاورین خود را با هماهنگی معاونت زنان و خانواده و تأیید این معاونت انتخاب کنند، ادامه می‌دهد: تصویب آیین‌نامه داخلی طرح جوانی جمعیت و ایجاد قرارگاه جمعیت در معاونت زنان نیز از جمله موضوعات مهمی است که در این دولت به انجام رسید. موضوع بعدی که لازم است به آن اشاره کنم، تقویت ساختار و بدنه فکری دبیرخانه ستاد ملی زن و خانواده با طراحی و فعال‌سازی کارگروه‌های تخصصی است که این امر با ارتباط مؤثر با صاحبنظران و اندیشمندان حوزه زن و خانواده و تشریک مساعی دستگاه‌های اجرایی انجام گرفته است. مورد دیگر تهیه متون اظهارنظر کارشناسی نسبت به لوایح است که در دستور کار کمیسیون‌های تخصصی هیأت دولت و طرح‌های مجلس شورای اسلامی قرار دارد و توسط مدیرکل حقوقی این معاونت انجام می‌پذیرد و شامل صدها لایحه از آغاز کاردولت سیزدهم تا به حال می‌شود.
او در بخش دیگری از صحبت‌های خود به قوانین و آیین‌نامه‌های تدوین شده که در مسیر تصویب و نهایی شدن هستند، اشاره کرده و می‌گوید: به‌صورت تفصیلی نخستین امر، تدوین طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار است که در راستای بند ت ماده ۸۰ قانون برنامه ششم توسعه با همکاری وزارت کار و رفاه اجتماعی، با تغییر رویکرد از نگاه آسیبی به توانمندسازی در حوزه‌های مختلف مشاوره، آموزش، اشتغال و حمایت‌های حقوقی و اجتماعی است. دومین گام؛ تدوین طرح مشاوره خانواده برای چهار سال اول زندگی زوجین نوپا در راستای تکلیف برنامه ششم و دستور ریاست جمهوری و سند تحول به منظور کاهش طلاق و اصلاح سبک زندگی ایرانی – اسلامی است. این طرح در دستور ستاد ملی زن و خانواده جهت تصویب قرار دارد. سومین اقدام؛ به انجام فاز دوم تهیه منشور مشاوره براساس تکلیف سند جامع مهندسی فرهنگی کشوراختصاص پیدا کرده است. در چهارمین اقدام سند تدوین لایحه ساماندهی به مسأله اهدای جنین در مراکز ناباروری بر مبنای قوانین شرعی اشاره شد و پنجمین حرکت؛ تدوین لایحه افراد بدون هویت و الحاق یک ماده به قانون ثبت احوال مصوب ۱۳۵۵ جهت طرح در کمیسیون دولت مدنظر است.
توانمندسازی زنان و به‌صورت ویژه زنان سرپرست خانوار و زنان آسیب‌پذیر
خزعلی در بخش دیگر به کارگروه‌های تخصصی جهت تدوین پیش‌نویس لوایح قانونی در عرصه زن و خانواده تأکید کرده و توضیح می‌دهد: در زمینه بخش توانمندسازی زنان و به‌صورت ویژه زنان سرپرست خانوار و زنان آسیب پذیر، یکی از مسئولیت‌های مهم معاونت زنان هم در قسمت سیاستگذاری و قانون و هم در قسمت هماهنگی، برنامه‌ریزی و نظارت است و فعالیت‌های قابل توجهی از سوی معاونت را به خود اختصاص داده است. در مرحله نخست انعقاد تفاهمنامه با ۱۲ استان با موضوع حمایت از زنان کارجو و تحت پوشش زنان کارآفرین با بکارگیری کارجویان تحت نظارت کارآفرینان زن با هدف ارتقای مهارت‌های شغلی زنان سرپرست خانوار و با اولویت روستا داشتیم. حمایت از توانمندسازی زنان دارای معلولیت با حرفه آموزی متناسب با وضعیت جسمی آنان در استان تهران نیز از جمله بندهای این تفاهمنامه است. حمایت از تشکل‌های مردم نهاد در حوزه جمعیت و آموزش‌های مدرسان این حوزه جهت محافل علمی و دانشگاهی در سطح کشور، حمایت از طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار سنین ۲۰ تا ۴۵ سال شهرستان زنجان، حمایت از کارگاه‌های تولیدی و توان بخشی زنان معلول استان کرمانشاه، زنان کشاورز و صندوق‌های خرد روستایی در راستای توانمندسازی و ترویج محصولات سالم و ارگانیک نیز ذیل آن تعریف شده است. مطلب بعدی، حمایت از جشنواره‌های ملی و علمی است که در راستای تشویق و رشد نخبگانی دختران از قبیل طرح کمند و جشنواره پروین اعتصامی و جشنواره‌های مد و لباس، سازماندهی اشتغال زنان از طریق حمایت از تشکیل و توسعه شرکت‌های تعاونی زنان با رویکرد ایجاد زنجیره ارزش و با همکاری وزارت کار و رفاه اجتماعی، حمایت و ترغیب دختران و زنان جهت شکوفایی استعدادها و توانمندی آنان در زمینه‌های گوناگون در جشن بزرگ دختران آفتاب و جشنواره بانوی خردمند است. حمایت از تولیدات زنان سرپرست خانوار با اخذ اعتبار جهت ایجاد بازارچه‌های فروش محصولات زنان در استان‌های مختلف نیز در این حوزه به انجام رسیده است.
ازدواج و جمعیت و اهمیت خانواده سالم در دولت سیزدهم
یکی از محورهای مهم فعالیت‌های دولت در حوزه زنان، در حیطه خانواده، رصد سلامت جسمی و روانی زنان و خانواده، همچنین مسأله ازدواج و تلاش برای برنامه‌ریزی مناسب و تدوین دستورالعمل‌های مطلوب و ارائه راهکارهای مقتضی برای به میدان آمدن قوانین و پیاده‌سازی آن در راستای ازدواج و افزایش جمعیت است، خزعلی به بیان این فعالیت‌ها پرداخته است:
۱) برنامه‌ریزی، هماهنگی و همکاری در اجرای طرح اعطای زمین به خانواده‌های پرجمعیت و در گام اول رفع دغدغه خانواده‌های دارای ۴ قلو و بیشتر که به‌دلیل محدود بودن تعداد آنها امکان اجرایی شدن بهتر قانون وجود داشته است.
۲) فعال‌سازی قرارگاه جوانی جمعیت و کمک به زوج‌های نابارور و مقابله با عوامل سقط جنین و پشتیبانی از تجهیز و ارتقای مراکز ناباروری در استان‌های مختلف با اخذ اعتبار برای این مراکز.
۳) پیگیری اجرای ماده ۱۷، ۲۰، ۲۲ و ۲۷ قانون جوانی جمعیت و پیگیری دورکاری مادران دارای فرزند زیر ۶ سال جهت ترغیب به جمعیت و حمایت از خانواده.
۴) هماهنگی با معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم جهت ارائه تسهیلات به زوجین دهه شصتی روستایی و پرداخت این تسهیلات به ۳۴۶ زوج واجد شرایط
ارتباطات و تعاملات بین‌المللی در معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری.
به گفته خزعلی در حوزه تعاملات بین‌المللی نیز این معاونت اقدامات خوبی را تا کنون داشته است، دیدار با بیش از ۵۰ نهاد رسمی و مقامات ارشد کشورها در جهت پویاسازی روابط و مناسبات بین‌المللی در حوزه زن و خانواده در جهت رفع ابهام حاصل از تبلیغات و هجمه‌هایی که علیه زنان در سطح بین‌الملل می‌شود یکی از این اقدامات است. همچنین تصدی مدیریت و برنامه‌ریزی برای کارگروه توانمندسازی اقتصادی زنان اتحادیه کشورهای حاشیه اقیانوس هند، شرکت در نشست شصت و ششم کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد و دیدار با مقامات ارشد این سازمان و دیدارهای چندجانبه با کشورهای همسو به منظور گسترش روابط دیپلماتیک از دیگر اقدامات معاونت در سال گذشته بوده است. برگزاری اولین همایش ملی توانمندسازی زنان در برابر تغییرات اقلیمی هم در این رابطه با توجه به بحران‌های حاصل از تغییرات اقلیمی و نقش‌های چندگانه و تأثیرگذار زنان در خانواده و جامعه برگزار گردید. به علاوه با هدف برخورداری از این ظرفیت، کمیته زنان و محیط زیست طی امضای یادداشت تفاهمی میان این معاونت با سازمان محیط زیست، برنامه‌ها و فعالیت‌های مبتکرانه‌ای به منظور صیانت از محیط زیست و مبارزه با تغییرات اقلیمی در دستور کار خود قرار داده است.
با گزارشگر ویژه تحریم هم نشستی داشتیم و از وضعیت زنان ایرانی و تأثیرات تحریم بر کند شدن روند رشد و پیشرفت زنان گزارشی ارائه شد. تأثیر مثبت این نشست هم پس از مدتی در نظراتی که ایشان به مجامع ملی ارائه داده، مشهود شد. تدوین گزارش‌های ملی جهت ارائه به مجامع بین‌المللی هم در دستور کار قرار گرفت و طی آن بیش از ۱۵ عنوان گزارش با هدف انعکاس وضعیت پیشرفت زنان و خانواده ایرانی به مجامع بین‌المللی و منطقه‌ای ارائه شد. علاوه‌بر آن تنظیم، تنقیح و اجرایی‌سازی تفاهمنامه همکاری مشترک با دول نیجریه، لبنان، آفریقای جنوبی، ترکیه، مالزی و صربستان را در دستور کار معاونت داشتیم و لایحه الحاق به سازمان زنان و سازمان همکاری‌های اسلامی در معاونت آماده شده که جهت دریافت تأییدیه الحاق به این سازمان تأثیرگذار در موضوع زنان به مجلس شورای اسلامی ارائه خواهد گردید. کمیته ملی زنان و مبارزه با فساد با عضویت دستگاه‌های متولی اقدام نو و مبتکرانه کشورمان است که با استقبال مرجع جهانی مبارزه با فساد سازمان ملل متحد روبه‌رو شد. این کمیته در گام نخست برگزاری نشست تخصصی در سطح ملی و بین‌المللی به ابتکار معاونت زنان و با رایزنی با کشورهای مختلف را برنامه‌ریزی کرده و امیدواریم در سطح بین‌الملل بتوانیم حرکت خوبی را در این زمینه به انجام برسانیم و دستاوردهای مفیدی داشته باشیم. برنامه‌ریزی، هماهنگی و اعطای اولین جایزه بین‌المللی بانوی برگزیده(خردمند) مسلمان با هدف معرفی زنان اندیشمند مسلمان و تجلیل از ایشان در روز زن را شاهد بودیم و در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری شایسته دومین دور از این جایزه در سال‌جاری هستیم.
مقابله با آسیب‌های مرتبط با زنان و خانواده
حمایت از توانمندسازی زنان در معرض خطر آسیب‌های اجتماعی همواره دغدغه مسئولان و کارشناسان حوزه زنان بوده است، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده ضمن مهم دانستن این دغدغه توضیح می‌دهد: ما در گام اول از طرحی در این رابطه با عنوان طرح توانمندسازی زنان در معرض خطر آسیب‌های اجتماعی و بهبود یافته از اعتیاد در مناطق محروم و فراهم آوردن بستر مناسب برای ایجاد اشتغال این زنان حمایت کردیم. تدوین طرح ملی مشاور فعال خانواده برای زوجین نوپا در ۴ سال اول زندگی مشترک جهت مقابله با آسیب طلاق نیز همسو با این مهم قرار دارد. این طرح با همکاری وزارت ورزش و جوانان، قوه قضائیه، سازمان بهزیستی و نهادهای دست‌اندرکار مشاوره ازدواج انجام می‌پذیرد. البته حمایت از مد و لباس خصوصاً لباسی که در سطح جامعه استفاده می‌شود در راستای مقابله با آسیب بی‌حجابی و بدحجابی با مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سطوح مختلف عمومی و نخبگانی نیز در حال حاضر انجام می‌شود. در راستای مقابله با آسیب‌های مرتبط با زنان و خانواده، حمایت از آزادی زندانیان نیازمند با اولویت زنان دارای فرزند در استان‌های مختلف و اتصال نیاز زندانیان به خیرین و نهادهای مرتبط، همچنین تهیه پابند الکترونیک برای تعدادی از زندانیان زن دارای فرزند نیز از جمله اقدامات این حوزه می‌باشد. زمینه‌سازی برای اشتغال این زنان و اتصال آنها به کارخانه‌ها و کارگاه‌های مربوطه در شهرهای مختلف نیز در این خصوص دیده شده است.
به بیان او، حمایت از ۱۴ طرح سازمان‌های مردم نهاد زنان و خانواده در حوزه حرفه آموزی و اشتغال برای دختران بدسرپرست بیکار و نیازمند، زنان محروم، زنان دارای معلولیت، بی‌سرپرست، بدسرپرست و برخی تشکل‌ها و طلاب در حوزه زنان و خانواده نیز در دستور کار بود، در بند دیگری، ارتقای وضعیت بهداشت جسمی و روانی زنان در مناطق محروم و به‌صورت پایلوت در جنوب کرمان را داشتیم و پوشش دهی معاینات پزشکی، درمانی و جراحی بیش از ۱۰۰۰ نفر از زنان سرپرست خانوار و بدسرپرست به انجام رسید. کار دیگری که انجام شد، نشست با سینماگران در پی بیانیه زنان سینماگر و شنیدن مطالبات زنان هنرمند و اهتمام به پشتیبانی از آسیب دیدگی زنان در این عرصه بود. در حرکت دیگری نیز سلامت روانی زنان با رصد مستمر اورژانس اجتماعی را داشتیم و به حمایت از زنان در برابر خشونت و آزار در منزل و خارج از منزل تأکید شده، همچنین وضعیت زنان به تفکیک استان‌ها در ارتباط با خشونت و آزار تحلیل شد. در این رابطه نیز بازدیدی از مراکز ۱۵ و ۱۶ و پیگیری مسائل آنها از طریق بهزیستی و مراکز خیریه و پشتیبانی و اخذ اعتبار برای رفع مشکلات این مراکز داشتیم.
برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر دستگاه‌های اجرایی
نظارت بر دستگاه‌های اجرایی در حوزه زنان و خانواده نیز مسأله‌ای است که بر دوش معاونت زنان و خانواده نهاده شده، خزعلی در این باره می‌گوید: فعالیت‌های متعددی در این خصوص داشتیم که از آن جمله می‌توان به پیگیری جهت صدور بخشنامه سازمان اداری استخدامی کشور مورخ بهمن ماه جهت اجرایی شدن بند الف ماده ۱۷ قانون حمایت از جوانی جمعیت، مکاتبات متعدد جهت اجرایی شدن ماده ۲۷ قانون جوانی جمعیت، پیگیری و اصلاح قانون در مورد دادن کارنامه به مادران، عقد تفاهمنامه با دانشگاه‌ها، مراکز علمی، پژوهشی و وزارتخانه‌های مختلف اشاره کرد. همچنین عقد تفاهمنامه و اجرایی کردن آن با معاونت تعاون روستایی در زمینه وام‌های کارگشایی و وام ازدواج و وام اشتغال برای زنان سرپرست خانوار و وام ازدواج دهه شصتی، بجز این موارد، پیگیری و رصد مدیران زن و کاهش یا افزایش آنها در ادارات دولتی، هماهنگی و برنامه‌ریزی جهت دادن زمین به ۴ قلوها با هماهنگی وزارت راه و شهرسازی و استان‌های گوناگون جهت انجام مقدمات و طی مراحل اداری این امرانجام پذیرفته است. هماهنگی با معاون اول ریاست جمهوری جهت ابلاغ به دستگاه‌های مختلف جهت تعیین مشاورین زن با مشاوره و تأیید معاونت زنان ریاست جمهوری، اخذ ده‌ها مورد ارتباطات استانی جهت سفرهای استانی برای بهبود وضعیت زنان و رفع آسیب‌ها و پیگیری مطالبات و نیازها و پروژه‌های نیمه تمام مرتبط با امور زنان در سفرهای استانی نیز از جمله اموری است که در رابطه با برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر دستگاه‌های اجرایی در این دولت به انجام رسیده است.
مهسا قوی قلب روزنامه‌نگار
