از اوایل دهه ۶۰ بود که پخش سریالهای خارجی در تلویزیون ایران بیشتر از گذشته اتفاق افتاد. این سریال‌ها محصول کشورهای مختلف بود. از همان سال‌ها تاکنون تولیدات کشورهایی مثل کانادا، آمریکا، چین، کره‌جنوبی، انگلیس، ایتالیا، هلند، بریتانیا، فرانسه، اسپانیا، روسیه، آلمان و… در تلویزیون ایران پخش می‌شود. بعضی از این سریال‌ها علاوه‌بر سرگرم کردن مخاطب تاثیرات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را هم به‌دنبال داشتند. در ادامه تعدادی از این سریال‌ها و تاثیرات فرهنگی‌شان را بررسی و بازخوانی کردیم.
سال‌های دور از خانه
سریال «سال‌های دور از خانه» که اغلب آن را با نام «اوشین» میشناسند، یک مجموعه تلویزیونی ژاپنی است که در سال ۱۹۸۳ توسط شبکه ان‌اچ‌کی ساخته شد. شخصیت اصلی این داستان، زنی به نام اوشین تاناکورا است و در سنین پیری خاطرات زندگی سختش را از زمان کودکی تا بزرگسالی تعریف میکند. این سریال که شامل ۲۹۷ قسمت ۱۵دقیقهای است در بیش از ۶۰ کشور جهان پخش شده است.
در ایران از سال ۱۳۶۵ پخش این سریال از یکشنبه‌شب‌‌ها شروع شد و از همان ابتدا موردتوجه عموم قرار گرفت، به‌گونه‌ای که می‌شد تاثیرات اجتماعی آن را در فضای آن روز ایران رصد کرد. این قول مشهوری است که فروشگاه‌‌های لباس‌‌های دست‌دوم، نام تاناکورا را از نام فامیل اوشین تاناکورا که در سریال صاحب و گرداننده فروشگاه‌‌های زنجیره‌‌ای تاناکورا بود، وام گرفته‌‌اند. قصه بلند اوشین تاناکورا چندین‌بار از تلویزیون ایران پخش شد. در اکتبر ۲۰۱۳ هم فیلم بلندی بر پایه این مجموعه در سینماهای ژاپن به نمایش درآمد.
جنگجویان کوهستان
«جنگجویان کوهستان» با نام اصلی «کرانه رود» سریالی ژاپنی است که اوایل دهه ۷۰ از شبکه یک سیما در زمان VHF پخش می‌شد. «لیانگ شان‌پو» نام منطقه‌‌ای در کوهستان‌های چین در کرانه رود زرد و محل استقرار شورشیان چین بود. همان‌طور که از نام سریال پیداست، منظور از «کرانه رود» درواقع رود زرد در چین است. بسیاری از ایرانیان خاطره تماشای این سریال به‌صورت رنگی یا سیاه‌سفید را دارند و نامش را به «لیان‌شامپو» میشناسند که در بین ایرانیان دقیقا ضرب‌‌المثل و معادلی برای محله‌‌های هرج‌ومرج‌زده اعم از سرقت، دزدی، خلاف، اعتیاد، درگیری و قتل است.
این سریال براساس یکی از شاهکارهای ادبیات کلاسیک چین به نام «لبه آب» یا «شوئی خو جوئن» اثر «شی نایان» و «لو گوانجونگ» نوشته شده است و داستان ۱۰۸ قهرمان را نقل میکند که از سرتاسر چین در مکانی به نام «لیانگ شان‌پو» گردهم آمده و علیه ظلم و فساد حکومتی قیام میکنند و جاودانه می‌‌شوند. ۱۳ قسمت اول این سریال ۲۶قسمتی را شبکه تلویزیونی نیپون یا به اختصار ان‌اچ‌کی تولید کرده و از سال ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۴ از همین شبکه در ژاپن پخش شده است و پس از آن بین سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۰، کشورهای انگلستان، فرانسه، هلند، اسپانیا و آلمان غربی اقدام به نمایش آن کرده‌اند. ۱۳ قسمت بعدی را شبکه BBC تولید کرده است. صحنه‌‌های سریال در چین فیلمبرداری شده بودند و می‌‌توان گفت که پس از انقلاب کمونیستی سال ۱۹۴۹، این نخستین تجربه تولید مشترک جمهوری خلق چین با یک کشور غیرکمونیست بود.
افسانه جومونگ
«افسانه جومونگ» سریال تلویزیونی تاریخی است که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۷ در شبکه کره‌‌ای امبیسی به نمایش درآمد. این سریال در ابتدا ۶۰قسمت داشت اما به‌دلیل استقبال گسترده مخاطبان تا ۸۱ قسمت ادامه یافت. حق پخش تلویزیونی این سریال به قیمت هشت میلیون دلار در مارس ۲۰۰۶ به شبکه‌‌های محلی در ژاپن، تایوان، هنگ‌کنگ، ویتنام، تایلند، سنگاپور، فیلیپین، مالزی و برونئی فروخته شد. برای اولین‌بار در سال ۱۳۸۵ «افسانه جومونگ» در ایران پخش شد. استقبال جامعه ایران از این سریال خیلی عجیب و باورنکردنی بود. به‌طور طبیعی در مواجهه با چنین پدیده‌ای، واکنش‌ها و اعتراض‌ها متوجه فیلمسازان ایرانی و مدیران فرهنگی بود که چرا در ایران نمی‌توانیم چنین آثاری را تولید کنیم.
رهبر انقلاب اسلامی در سال ۱۳۹۵ و ضمن تقدیر از عوامل فیلم سینمایی «شیار ۱۴۳»، با تاکید بر اینکه باید سینمای ایران به واقعیت‌های تاریخی ایران توجه کند، فرمودند: «من از کار کره‌ای‌ها خوشم مى‌‌آید، تاریخ ندارند؛ لذا می‌گویند «افسانه جومونگ»، افسانه فلان، یعنى از اول حساب را تصفیه میکنند و می‌گویند افسانه است، یک تاریخ براى گذشته خودشان درست میکنند، که وقتى یک جوان کره‌‌اى به این فداکارى‌‌ها و به این کارهاى عجیب و غریب سینمایى نگاه میکند، احساس هیجان و هویت میکند. ما اینها را در واقعیت زندگى خودمان داریم. به نظر من، ما ۵۰ سال دیگر هم بایستى درباره دفاع مقدس بنویسیم و انواع و اقسام هنرها را به خدمت بگیریم، براى اینکه این حادثه عظیم را تبیین‌کنیم.»
داستان زندگی
سریال «داستان زندگی» با نام اصلی «هانیکو» از مجموعه سریالهای صبحگاهی شبکه ان‌اچ‌کی ژاپن است که با محوریت زندگی یک زن تولید و پخش شد. این سریال در سال ۱۹۹۸ و در ۱۵۶ قسمت ۱۵دقیقهای از ساعت ۸:۱۵ تا ۸:۳۰ صبح از همین شبکه پخش شد. این مجموعه، ژاپن درحال گذار از سنتی به مدرنیته دوران میجی و تایشو را به تصویر می‌‌کشد. این سریال برای اولین‌بار از شبکه ۲ سیمای ایران پخش شد. «داستان زندگی» یکی از معدود آثاری است که کل داستان آن در دوره میجی اتفاق می‌‌افتد. دوره میجی را با دوران امیرکبیر در ایران مقایسه میکنند و به‌عبارتی معمار ژاپن مدرن بود؛ با این تفاوت که توطئه درباریان نتوانست باعث سقوطش شود.
نمایش چنین دوره‌‌ای برای مردم ایران که در دوره پس از جنگ، مترصد رشد و توسعه و بازآفرینی نقش خودشان در جهان بودند، تاثیرات خاصی داشت. داستان البته به سطوح بالای سیاست سرک نمی‌کشید و در میان خانواده‌‌های معمولی می‌‌گذشت. سال ۱۹۹۸ که این اثر تولید شد، سالی بود که قانون فرصت‌های شغلی برابر زن و مرد اجرا شد و موقعیت اجتماعی زنان ارتقا یافت. شخصیت رین در این اثر که یک مابه‌ازای حقیقی هم داشت، هم بهعنوان گزارشگر زن و هم بهعنوان یک زن کارگر پیشگام است و بهعنوان شخصیت اصلی در راستای چنین پیشینه تاریخی مشخصی ترسیم شده است. خود رین نیز از این موضوع آگاه است و با هدف تشویق زنان به پیشرفت در جامعه، پروژه روزنامه‌ای به نام «زنان و مشاغل» را راه‌اندازی کرده است.
جواهری در قصر
سریال «جواهری در قصر» که در ایران با نام «یانگوم» شناخته می‌شود، محصول کشور کره‌جنوبی است و در سال ۲۰۰۳ توسط کانال امبیسی تهیه شد. گفته می‌شود این سریال با بودجه‌ای معادل ۱۵ میلیون دلار تولید شده است. سرمایه‌گذاری‌ای که برای کره‌ای‌ها بد نبود و بعدها به ۹۱ کشور صادر شد و توانست درآمدی حدود ۱۰۳٫۴ میلیون دلار نصیب سازندگانش کند. برخی روایت‌های این سریال تاریخی را واقعی می‌دانند و براساس مدارک تاریخی موجود شخصی به نام یانگوم در سلسله یوسون وجود داشته است. سریال ۵۴قسمتی جواهری در قصر در بسیاری از کشورهای جهان ازجمله افغانستان، ایران، تایوان، هنگ‌کنگ، مالزی، سنگاپور، فیلیپین، چین، تایلند، ژاپن، استرالیا، آمریکا، روسیه، رومانی و کانادا پخش شده است؛ همچنین این سریال از پاییز سال ۱۳۸۵ از شبکه دو سیما روی آنتن رفت و تا پاییز سال ۱۳۸۶ ادامه پیدا کرد.
سریال «یانگوم» بهعنوان پرمخاطب‌ترین سریال خارجی در سیمای ایران شناخته می‌شود. «لی یونگ‌ئه»، بازیگر نقش یانگوم که پس از پخش این سریال به شهرت رسید و طرفداران بسیاری در ایران پیدا کرد، یک‌بار هم به‌‌همراه افشین قطبی، سرمربی وقت تیم پرسپولیس به ایران آمد. همان‌طور که کاراکتر یانگوم در حافظه جمعی مردم ایران باقی مانده، این بازیگر هم سفر به ایران و ارتباط با مردم ما را فراموش نکرده است. حتی او در سال ۹۶ به زلزله‌زدگان کرمانشاه ۵۶ هزار دلار، کمک مالی کرد که بعد از آن حسن قاضی‌‌زاده‌هاشمی در سفری که به کره‌جنوبی داشت در سفارت ایران در سئول از لی یونگ‌ئه تقدیر کرد.
