مروری بر حاشیه‌هایی که با اعلام راه یافتن فیلم سینمایی «برادران لیلا» آخرین ساخته سعید روستایی به بخش مسابقه جشنواره کن، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رخدادهای سینمای ایران در سال۱۴۰۱ آغاز شد و همچنان ادامه دارد.
سینمای ایران را با حاشیه‌هایش به یاد می‌آوریم. با خبرهای داغی که مهم نیست چقدر محصول واقعیت هستند و چقدر حاصل تخیل و عداوت. قرار گرفتن در کانون توجه، گاهی اوقات به غرق شدن در انبوه شایعات می‌انجامد. اگر در گذشته هفته‌نامه‌هایی بودند که با تیترهای جنجالی توجه رهگذران را جلب می‌کردند، در روزگار کسادی مطبوعات، فضای مجازی جای آنها را گرفته است. در رقابت جنون‌آمیز جلب توجه و گاهی هم برای پیش بردن اهدافی مشخص، محتوایی تولید می‌شود که ملاتش را از شایعه می‌گیرد، به آن دامن می‌زند، پر و بالش می‌دهد و مخاطب جذب می‌کند؛ اتفاقی که این روزها برای فیلم «برادران لیلا» رخ داده است.
راه یافتن «برادران لیلا» به بخش مسابقه جشنواره کن، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رخدادهای سینمای ایران در سال۱۴۰۱، بیشتر از هر چیز به حاشیه‌ها دامن زده است تا متن. در شرایطی که اطلاعات موثقی درباره فیلم تازه سعید روستایی در دست نیست، در فضای مجازی انواع و اقسام شایعات درباره اتفاق‌های پشت صحنه‌اش منتشر شده است. طبق معمول یکی از این شایعات بحث شیرین دستمزدهاست.
دستمزدهای نجومی
برادران لیلا فیلم پربازیگری است و گفته می‌شود چند چهره حاضر در برادران لیلا که جزو بازیگران گران‌قیمت سینمای ایران هم هستند ارقام نجومی‌ای دریافت کرده‌اند. معمولا مردم اخبار دستمزد ستارگان سینما را با علاقه دنبال می‌کنند. مبالغ دریافتی در سینمای ایران عموما به‌صورت رسمی رسانه‌ای نمی‌شود، ولی در نهایت خبرهایی در مورد دستمزدها در دفاتر فیلمسازی دهان به دهان می‌چرخد و تبدیل به خبر می‌شود. وقتی هم رقم دقیقی در دسترس نباشد، همین عبارت کلی دستمزدهای نجومی به‌کار می‌آید. همه می‌دانند که نوید محمدزاده، پیمان معادی، فرهاد اصلانی و ترانه علیدوستی بازیگران گرانی هستند.
بخشی از بالا رفتن دستمزدهامحصول تورم است و بخشی‌نتیجه مناسبات غیرشفاف ورود سرمایه به بخش تولید فیلم‌های سینمایی و سریال‌های شبکه نمایش خانگی که داستانش مفصل است. در مورد برادران لیلا هم که گویا یکی از فیلم‌های پرهزینه سینمای ایران است، طبیعتا بخش قابل‌توجهی از هزینه‌ها شامل دستمزد ستارگان حاضر در آن شده است. وقتی فیلم پربازیگری جلوی دوربین می‌رود، طبیعی است که انباشت بازیگر چهره، هزینه‌ها را هم بالا ببرد؛ ضمن اینکه طولانی شدن پروسه تولید هم بر افزایش هزینه‌ها دامن زده؛ هزینه‌ای که برخی رسانه‌ها آن را ۳۲میلیارد تومان دانسته‌اند. البته مثل همیشه یک «گفته می‌شود» هم در ابتدای جمله قرار داده شده است.
نکته دیگر درباره برادران لیلا، شایعه اختلاف میان عوامل فیلم در پشت صحنه است. یکی از مستندات این شایعه هم واکنش‌های نوید محمدزاده و پیمان معادی در فضای مجازی بوده و اینکه تبریکی به کارگردان گفته نشده است. اینجا پست‌های اینستاگرامی به‌عنوان منبع تولید خبر مورد استفاده قرارگرفته‌اند. برادران لیلا سومین همکاری مشترک سعید روستایی با نوید محمدزاده و پیمان معادی بعد از «ابد و یک روز» و «متری شیش و نیم» است؛ گروه موفقی که روستایی از نخستین فیلمش با آنها کار کرده و نتیجه همکاری هم موفقیت‌آمیز بوده، ولی حالا شایعه شده که این بار میان‌شان اختلاف نظر وجود داشته است.
ماجرای خشونت، بیانیه و فرش قرمز کن
نکته مهم‌تر ماجرای بحث امنیت حضور زنان در سینماست. بازیگر نقش اول زن برادران لیلا به‌عنوان یکی از اعضای کمیته ۵نفره رسیدگی به موضوع آزار زنان در پروژه‌های سینمایی انتخاب شده است؛ آن هم درحالی‌که یکی از بازیگران برادران لیلا این روزها با اتهاماتی مواجه شده است. خروجی چنین حاشیه‌ای را احتمالا باید در روزهای برگزاری جشنواره کن و نشست خبری عواملش مشاهده کرد؛ چیزی مشابه سؤالی که سال گذشته از اصغر فرهادی درباره استفاده از امیر جدیدی به‌عنوان بازیگر «روز صفر» در فیلم «قهرمان» پرسیده و نقطه شروع جنجال‌ها شد، در انتظار سازندگان برادران لیلا خواهد بود.
نتیجه اینکه راه یافتن برادران لیلا به مسابقه کن، در غیبت متن، تا دلتان بخواهد حاشیه به‌دنبال داشته است. جالب اینکه همه این حاشیه‌ها و گمانه‌زنی‌ها درباره فیلمی به راه افتاده که در سکوت خبری تولید شده و سازندگانش در بیرون دادن اخبار پروژه نهایت امساک را به خرج داده‌اند؛ فیلمی که تا قبل از راهیابی به کن تنها یک عکس از آن منتشر شده بود و هیچ اطلاعات دیگری از وی در دسترس نبود. فعلا که برادران لیلا چنان زیر آوار حاشیه قرار گرفته که اهمیت حضورش در بخش اصلی مهم‌ترین فستیوال سینمایی جهان (که قاعدتا باید منبع اصلی توجه عمومی به فیلم باشد) تحت‌الشعاع جنبش «می‌تو»، چه کسانی روی فرش قرمز خواهند رفت، دستمزد محمدزاده و معادی چقدر بوده و… قرار گرفته است. در سینمای ایران خیلی وقت‌ها حاشیه همان متن است.
چرا فیلم در ایران نمایش داده نشد؟
در روزهای اخیر واکنش‌هایی هم به شیوه حضور برادران لیلا در کن منتشر شده است که در آن هم نسبت به پخش‌کننده جهانی فیلم شبهاتی مطرح شده و هم نسبت به نمایش درنیامدن فیلم در ایران. روزنامه فرهیختگان در این‌باره نوشت: «آیا «برادران لیلا» نماینده رسمی ایران در کن هفتادوپنجم است؟ آیا اساسا سرمایه‌گذار آن ایرانی است یا فقط عوامل فیلم ایرانی هستند و خود آن، مثل بعضی از آثار اصغر فرهادی، مثلا «فروشنده» که به‌عنوان نماینده اول فرانسه در جشنواره هابیت هندوستان حضور یافت، فیلمی خارجی است؟ طبیعتا این فیلم از وزارت ارشاد ایران پروانه ساخت گرفته است، اما آیا پروانه نمایش هم دارد؟ رسانه‌های فرانسوی نوشتند که این فیلم بدون ثانیه‌ای سانسور در کن حاضر شده اما سؤال اینجاست که آیا اساسا روی آن نظارت و ممیزی خاصی هم صورت‌گرفته که از فیلتر رد شده باشد یا نه؟ این فیلم پس از کن می‌تواند همینطور بدون ثانیه‌ای سانسور در ایران نمایش داده شود یا مخاطبان خارجی مجاز به تماشای چیزهایی بوده‌اند که مخاطبان داخلی نیستند؟ شاید خیلی‌ها این سکوت محض خبری را تلاش سعید روستایی برای فرار از حاشیه‌ها بدانند اما فیلمی که با انتشار خلاصه داستانش و تعیین شدن اینکه چه‌کسی روی آن سرمایه‌گذاری کرده، دچار حاشیه شود، این گمانه را تقویت می‌کند که بیشتر از معیارهای زیبایی‌شناختی، روی چیزهای دیگری برای دیده شدن حساب باز کرده است.» روزنامه جام جم هم در گزارشی به بررسی پیشینه پخش‌کننده جهانی «برادران لیلا» پرداخته است.
